Na początku 2018 r. samorządy staną przed dużym wyzwaniem. W rozliczeniu VAT za styczeń 2018 r. trzeba będzie dokonać rocznej korekty odliczenia.

Co istotne, korekta może objąć nie tylko podatek odliczony w trakcie 2017 r., ale również VAT od inwestycji odliczony w latach wcześniejszych! W niektórych przypadkach może się to wiązać z koniecznością zwrotu znacznych środków.

Jednostki, które w trakcie 2017 r. dokonują częściowego odliczenia VAT, czynią to na podstawie tzw. wstępnego prewspółczynnika (współczynnika). Te wstępne wskaźniki są wyliczane na podstawie danych z roku poprzedniego (a więc 2016 r.), albo roku poprzedzającego poprzedni rok podatkowy (a więc 2015 r., przy czym taka możliwość dotyczy prewspółczynnika obliczanego na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie sposobu określania zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w przypadku niektórych podatników).

Korekty rocznej dokonuje się w oparciu o tzw. prewspółczynnik (współczynnik) ostateczny. Generalnie jest on obliczany w oparciu o dane za rok kolejny, w stosunku do roku, za który został wyliczony prewspółczynnik (współczynnik) wstępny. Korekta roczna ma na celu urealnienie odliczenia i określenie jego wartości przy uwzględnieniu ostatecznej wartości sprzedaży oraz zakresu działalności gospodarczej jednostki w zakończonym roku.

Korekta roczna dotyczy zarówno wydatków:

1. bieżących – obowiązuje korekta roczna jednorazowa,
2. na zakup środków trwałych o wartości od 15.000 zł – obowiązuje korekta pięcioletnia,
3. dotyczących nieruchomości – obowiązuje korekta dziesięcioletnia.

Szczegółowe reguły określania okresu korekty zawarte zostały w art. 91 ust. 2 ustawy o VAT.

W nadchodzącym roku szczególnego znaczenia nabiera korekta dziesięcioletnia w odniesieniu do poczynionych w przeszłości wydatków na budynki i budowle (nieruchomości).

Wynika to z tego, że jeśli np. w 2013 r. JST oddała do użytkowania majątek w postaci kanalizacji i wodociągów, to wówczas w wielu przypadkach przyjmowano, że odliczenie wynosi 100%. Innymi słowy uznawano, że całość infrastruktury jest wykorzystywana do działalności gospodarczej opodatkowanej VAT – a więc również w zakresie, w jakim usługi dostarczania wody i odprowadzania ścieków dotyczyły jednostek organizacyjnych (w tym szkół i przedszkoli).

Tymczasem centralizacja spowodowała, że zapewnienie tych świadczeń gminnym jednostkom organizacyjnym stanowi działalność wewnętrzną poza VAT (zamiast faktur wystawiane są noty obciążeniowe). Sieć wodno-kanalizacyjna nie jest już zatem wykorzystywana w całości do działalności gospodarczej. Taka zmiana sposobu wykorzystania majątku może wymagać korekty pierwotnego odliczenia w ramach korekty dziesięcioletniej. Jeśli zmiana sposobu wykorzystania majątku nastąpiła w 2017 r., pierwszy potencjalny obowiązek korekty (potencjalny obowiązek zwrotu części wcześniej odliczonego VAT) wystąpi w rozliczeniu za styczeń 2018 r. Sytuacja ta może się powtarzać w latach kolejnych.

Istotne pytanie dotyczy sposobu wyliczenia prewspółczynnika, w oparciu o który zostanie wyliczony podatek naliczony (w tym na potrzeby dokonania korekty rocznej). W tym zakresie problematyczne jest to, że organy podatkowe – w wydawanych interpretacjach – generalnie nie akceptują prewspółczynników wyliczanych wg innej metody niż określona w rozporządzeniu MF. Z kolei nieprawidłowe rozliczenie VAT to nie tylko ryzyko wystąpienia zaległości podatkowej, konieczności zapłaty odsetek, ależ również widmo wymierzenia dodatkowego sankcyjnego zobowiązania podatkowego.