Ostatni kwartał 2017 r. zapowiada się jako szczególnie intensywny czas dla wszystkich podmiotów korzystających z usług wodnych.

Zmiany projektowane przez prawodawcę dotkną zarówno podmioty publiczne, jak i prywatne. Na wejście w życie oczekuje ustawa Prawo wodne, toczą się także burzliwe prace nad nowelizacją równie istotnej dla branży ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Równolegle, ustawodawca przedstawia kolejne projekty aktów wykonawczych do powyższych ustaw, dawkując zainteresowanym podmiotom informacje dotyczące projektowanego kształtu gospodarki wodnej. W tym tygodniu (6 listopada br.) opublikowany został niecierpliwie oczekiwany projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie jednostkowych stawek opłat za usługi wodne (dalej również jako: rozporządzenie).

Projektowane przepisy określają jednostkowe stawki opłat stałych i zmiennych za usługi wodne, m. in. za pobór wód podziemnych i powierzchniowych, za odprowadzanie wód opadowych lub roztopowych, zmniejszenie naturalnej retencji czy wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi. Jakkolwiek, stawki opłat zmiennych nie uległy zwiększeniu względem dotychczas obowiązujących stawek opłat za usługi wodne (zapewnienia takie składane były przez przedstawicieli Rady Ministrów na etapie prac legislacyjnych nad projektem Prawa wodnego), to jednak – z perspektywy podmiotów korzystających z usług wodnych – istotne novum stanowi tzw. opłata stała za usługi wodne.

Opłaty stałe

Należy podkreślić, że kategoria opłaty stałej stanowi nowy instrument finansowy, który służyć ma – jak wyjaśniają przedstawiciele strony rządowej – zracjonalizowaniu sposobu korzystania z zasobów wodnych. Wysokość opłaty stałej uzależniona będzie bowiem od treści pozwolenia wodnoprawnego lub zintegrowanego, a dokładniej: od maksymalnej ilości pobranej wody/odprowadzonych ścieków, przewidzianych w przedmiotowej decyzji. Cytując za uzasadnieniem do projektu rozporządzenia: „celem wprowadzenia opłaty stałej jest określenie rzeczywistych potrzeb podmiotów korzystających z wód w ramach usług wodnych. Będzie to miało wpływ na racjonalizację zarządzania zasobami wodnymi przez „uwolnienie” zasobów, które zostały rozdysponowane przez obowiązujące pozwolenia wodnoprawne i pozwolenia zintegrowane i nie są wykorzystane w celu określonym w tym pozwoleniu wodnoprawnym lub pozwoleniu zintegrowanym”.

Stawki w okresie przejściowym

Co istotne, § 17 rozporządzenia wprowadza regulację przejściową w zakresie jednostkowych stawek opłaty stałej za pobór wód (analogicznie do art. 561 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne), zgodnie z którą do dnia 31 grudnia 2019 r. jednostkowe stawki opłaty za usługi wodne za pobór wód w formie opłaty stałej wynoszą:

1. za pobór wód podziemnych - 500 zł na dobę za 1m3/s za określony w pozwoleniu wodnoprawnym albo w pozwoleniu zintegrowanym maksymalny pobór wody;
2. za pobór wód powierzchniowych – 250 zł na dobę za 1m3/s za określony w pozwoleniu wodnoprawnym albo w pozwoleniu zintegrowanym maksymalny pobór wody.

Porównując powyższe stawki wprowadzone w okresie przejściowym (1 stycznia 2018 r. – 31 grudnia 2019 r.) i stawki, które obowiązywać mają od dnia 1 stycznia 2020 r. (uregulowane w § 3 i 4 rozporządzenia), zwraca uwagę, że stawki ustalone na okres najbliższych dwóch lat są wyższe i w okresie tym stanowić mogą zasadniczo większe obciążenie dla podmiotów korzystających w przedmiotowym zakresie z usług wodnych. Można postawić tezę, że intencją wprowadzenia takiej konstrukcji jest chęć „zmotywowania” podmiotów korzystających z usług wodnych do zweryfikowania treści wydanych pozwoleń wodnoprawnych i pozwoleń zintegrowanych i ewentualne ograniczenie „zabezpieczonego” treścią pozwoleń zapotrzebowania na wodę powierzchniową / podziemną, w celu „zracjonalizowania zarządzania zasobami wodnymi”, o którym mowa wyżej. Za argumentem takim przemawiać może art. 562 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne, zgodnie z którym organy właściwe w sprawach pozwoleń wodnoprawnych oraz pozwoleń zintegrowanych, w terminie do dnia 31 grudnia 2019 r. [czyli w terminie obowiązywania wyższych stawek opłat stałych – A.M.], na wniosek zainteresowanych zakładów mogą dokonać zmiany pozwoleń wodnoprawnych na pobór wód powierzchniowych lub wód podziemnych lub pozwoleń zintegrowanych w zakresie poboru wód powierzchniowych lub wód podziemnych, ustalając w tych pozwoleniach rzeczywiste maksymalne ilości pobieranej wody przez te zakłady.

Zwrot kosztów usług wodnych

Jak wynika z treści uzasadnienia do rozporządzenia, intencją towarzyszącą prawodawcy na etapie projektowania ustawy Prawo wodne (oraz aktów wykonawczych do ustawy) było zapewnienie tzw. zwrotu kosztów usług wodnych: „w toku prac nad przygotowywaniem aktualizacji planów gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy została dokonana analiza ekonomiczna, zgodnie z załącznikiem III do RDW [Ramowej Dyrektywy Wodnej – A.M.], która wykazała, że aktualnie zwrot kosztów usług wodnych jest realizowany na poziomie 22% do 24%, co świadczy o bardzo niskim stopniu wdrożenia w krajowym porządku prawnym tej jednej z fundamentalnych zasad gospodarowania wodami. W tej sytuacji koniecznym było ustanowienie w Prawie wodnym systemu instrumentów finansowych zapewniającego realizację postanowień RDW w zakresie zwrotu kosztów usług wodnych, natomiast rozporządzenie w sprawie opłat za usługi wodne jest instrumentem wspierającym, który będzie służyć osiągnięciu celu wprowadzenia nowego systemu opłat za korzystanie z wód za usługi wodne, tj. zapewnienia zwrotu kosztów usług wodnych”.

Niewątpliwie, projektowane rozwiązania (a w szczególności: przyjęte jednostkowe stawki opłat) mają zasadnicze znaczenie dla działalności podmiotów korzystających z usług wodnych, począwszy od przedsiębiorstw wodociągowo – kanalizacyjnych zapewniających zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków, kończąc na przedsiębiorstwach produkcyjnych, usługowych czy rolnych. Nie mniej istotna od wysokości jednostkowych stawek opłat będzie jednak również kwestia kalkulowania ostatecznej wysokości opłaty oraz sposób jej egzekwowania. Kwestie te wymagają szczególnej uwagi zainteresowanych podmiotów, zarówno w sferze kalkulacji finansowych, jak i otoczenia prawnego.

***

Obecnie projekt rozporządzenia jest w toku konsultacji, które zaplanowane zostały do dnia 14 listopada 2017 r. W myśl aktualnego brzmienia projektu, rozporządzenie wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2018 r., tj. wraz z wejściem w życie ustawy Prawo wodne.