Od 1 stycznia 2017 r. zachowanie neutralności opodatkowania podatkiem VAT importu usług, uzależnione zostało między innymi od terminowego rozliczenia VAT należnego. Opóźnienie w zadeklarowaniu rozliczenia podatku przy nabyciu usługi, od której VAT rozlicza nabywca, może zatem skutkować w określonych przypadkach powstaniem zaległości podatkowej.

Według ustawy o podatku od towarów i usług [dalej: u.p.t.u.) importem usług jest świadczenie usług, z tytułu wykonania, których podatnikiem jest usługobiorca, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.p.t.u. Jest to zatem nabycie świadczenia od zagranicznych podatników, w przypadku którego podatek należny w Polsce rozlicza usługobiorca, stosując obowiązujące na terytorium kraju zasady opodatkowania. Tym samym zastosowanie będzie miała stawka podatku, właściwa dla danego rodzaju transakcji. Obowiązek podatkowy czyli rozliczenie VAT należnego będzie miało natomiast miejsce zgodnie z regulacją art. 19a u.p.t.u., zazwyczaj w momencie wykonania usługi.

Jednocześnie podatek należny będzie stanowił dla usługobiorcy podatek naliczony (art. 86 ust. 2 pkt 4 lit a uptu), o ile nabycie wykorzystane zostanie do realizacji czynności opodatkowanych VAT w pełnym zakresie.

W wyniku nowelizacji uptu, od 01 stycznia 2017 r. – dla zachowania neutralności opodatkowania importu usług - nie wystarczy jednak samo uwzględnienie podatku należnego od transakcji odwrotnie opodatkowanych w deklaracji i równoległe rozliczenie VAT naliczonego z tego tytułu. Pojawił się bowiem dodatkowy warunek, tj. rozliczenie VAT należnego (w deklaracji) winno nastąpić nie później niż w terminie trzech miesięcy od upływu okresu powstania obowiązku podatkowego przy nabyciu (por. art. 86 ust. 10 oraz ust. 10b pkt 3 u.p.t.u.).

W konsekwencji, jeżeli podatnik będący nabywcą usługi, nie rozpoznał podatku należnego z tytułu importu usług, to korektę zawierającą zarówno VAT należny, jak i naliczony może sporządzić, tylko wówczas, gdy deklaracja korygująca zostanie złożona przed upływem 3 miesięcy od końca miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy. W przypadku złożenia w tym czasie korekty deklaracji za stosowny okres rozliczeniowy, pomimo zwłoki w zadeklarowaniu podatku należnego, nie powstanie zaległość podatkowa, gdyż w dalszym ciągu będzie można uwzględnić równolegle podatek do odliczenia w ramach jednej deklaracji korekty. Istotne jest przy tym, aby korekta dokonana została w ciągu 3 miesięcy od końca miesiąca powstania obowiązku podatkowego.

Przykład: obowiązek podatkowy powstał w sierpniu, lecz nie ujęto czynności w deklaracji za sierpień. Chcąc zatem zneutralizować podatek należny podatkiem naliczonym, należy skutecznie złożyć korektę do urzędu nie później niż 30 listopada.

W przypadku pominięcia VAT należnego i upływu wspomnianego terminu 3 miesięcy, ustawodawca od 1 stycznia 2017 r. wprowadził regułę przesunięcia w rozliczeniu VAT naliczonego (art. 86 ust. 10i u.p.t.u.). Oczywiście pozostawiając w dalszym ciągu obowiązek terminowego rozliczenia VAT należnego - uprawnienie odliczenia nie jest bowiem tożsame z obowiązkiem zadeklarowania VAT należnego.

W następstwie uwzględnienia przez podatnika kwoty podatku należnego we właściwej (historycznej) deklaracji podatkowej, w której jest on obowiązany rozliczyć ten podatek, w terminie późniejszym niż określony w ust. 10b pkt 2 lit. b i pkt 3 u.p.t.u., podatnik może odpowiednio zwiększyć kwotę podatku naliczonego w rozliczeniu za okres bieżący, którego termin złożenia deklaracji podatkowej nie upłynął. Taka sytuacja powoduje, że rozliczenie traci w pewnym sensie walor neutralnego, bowiem może spowodować zaistnienie zaległości podatkowej w okresie historycznym, tj. ujęcia VAT należnego w chwili powstania obowiązku podatkowego z tytułu nabycia.

Podatek należny i podatek naliczony będą rozliczone dla importu usług w różnych okresach rozliczeniowych (dla podatku należnego będzie to rozliczenie wsteczne, natomiast dla podatku naliczonego będzie to rozliczenie bieżące).

Do końca ubiegłego roku rozliczenie podatku VAT przy tego typu transakcjach nawet po terminie było z zasady neutralne podatkowo i nie powodowało powstania zaległości podatkowej.

Celem wprowadzonej przez ustawodawcę zmiany od dnia 1 stycznia 2017 r. było przede wszystkim wyeliminowanie ujawnionych przez aparat skarbowy nieprawidłowości w deklarowaniu podatku w ramach odwrotnego obciążenia. Nowelizacja z założenia miała przyczynić się do sprawnej kontroli obszarów, takich jak: handel wewnątrzwspólnotowy czy krajowe odwrócone obciążenie w VAT.

Do opodatkowania transakcji rozliczanych w trybie odwrotnego obciążenia za okresy sprzed 1 stycznia 2017 r., stosuje się przepisy u.p.t.u. w brzmieniu obowiązującym do końca 2016 r. Rozliczenie podatku będzie zatem następowało na dotychczasowych zasadach.