Opodatkowanie gruntów zarządzanych przez Lasy Państwowe, nad którymi przebiegają linie elektroenergetyczne, wiąże się z wieloma wątpliwościami.

W ostatnim czasie na łamach portalu ukazał się artykuł  poruszający kwestię ustalenia podatku, jakim powinny być opodatkowane tego rodzaju grunty. Niniejszy komentarz swoim zakresem obejmuje równie ważny problem – odnosi się bowiem do konieczności ustalenia podmiotu posiadającego status podatnika podatku od gruntów zlokalizowanych pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi. 

Istotą sporów w tym zakresie pozostaje kwestia ustalenia tego, czy posiadanie gruntów zlokalizowanych pod liniami elektroenergetycznymi zostało przeniesione przez nadleśnictwo na rzecz przedsiębiorców energetycznych. Wskazać trzeba, że zgodnie z przepisami ustawy o podatkach i opłatach lokalnych podatnikami podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej będące posiadaczami m.in. nieruchomości Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Co do zasady dla ustalenia podmiotu zobowiązanego do uiszczenia podatku nie jest istotnym, czy posiadanie, o którym mowa powyżej jest bezumowne, czy wynika z umowy zawartej odpowiednio ze skarbem państwa lub jednostką samorządu terytorialnego. Zasada ta doznaje jednak wyjątku w sytuacji, w której opodatkowanie dotyczy  przedmiotów opodatkowania wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa lub będących w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. W takim przypadku o tym komu przypadnie status podatnika decyduje tytuł prawny posiadania gruntu. W sytuacji, gdy jest to np. umowa zawarta z właścicielem (np. umowa dzierżawy lub najmu) podatnikiem staje się posiadacz gruntu. W sytuacji zaś, gdy posiadanie jest bezumowne, obowiązek podatkowy ciąży odpowiednio na jednostkach organizacyjnych Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa i jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych, faktycznie władających nieruchomościami lub obiektami budowlanymi (art. 3 ust. 1 pkt 4 oraz ust. 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych).

Zasadniczą kwestią w tego typu sporach pozostaje zatem ustalenie, czy w świetle okoliczności faktycznych sprawy nadleśnictwo oraz przedsiębiorcę energetycznego łączy jakakolwiek umowa. Następnie istotne jest by ocenić, czy umowa ta przenosi posiadanie. W praktyce zdarzają się sytuację, w których nadleśnictwa oraz przedsiębiorcy podpisują umowy dzierżawy gruntów poda napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi. Okoliczność taka nie powoduje wątpliwości, gdyż korzystanie z gruntu odbywa się w oparciu o określony tytuł prawny, przez co następuje przeniesienie posiadania w rozumieniu ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Podobnie sytuacja wygląda w okolicznościach, gdy oba podmioty nie zawarły żadnej umowy odnoszącej się do przedmiotowych gruntów. Nie ulega bowiem wątpliwości, że korzystanie przez przedsiębiorców z gruntów znajdujących się w zarządzie nadleśnictwa będzie odbywało się bezumownie, a zatem zgodnie z przywołanymi powyżej przepisami, obowiązek podatkowy nadal spoczywać będzie na nadleśnictwie.  

Sytuacja komplikuje się znacząco, w przypadku, gdy nadleśnictwo oraz przedsiębiorca energetyczny zawrą w stosunku do spornych gruntów odpłatną umowę służebności przesyłu. Istnieją bowiem rozbieżne poglądy w zakresie oceny tego, czy umowa ustanawiająca służebność może przenosić posiadanie gruntu.

Wypowiadając się w tym zakresie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie ( wyrok z 13 kwietnia 2016 r. sygn. I SA/Sz 77/16 ) Uznał, że: „swoisty charakter posiadania służebności wyraża się w tym, że osoba, która wykonuje służebność, z reguły nie włada rzeczą w ścisłym tego słowa znaczeniu, lecz z niej korzysta w określonym zakresie, na przykład co jakiś czas przejeżdża, przechodzi przez cudzą nieruchomość”. Zdaniem sądu powyższe okoliczności przesądzają, że niewątpliwie na podstawie zawartej umowy ustanowienia służebności przesyłu nie może dojść do przeniesienia posiadania gruntu będącego w zarządzie nadleśnictwa. Na podstawie takiej umowy zakład energetyczny jedynie korzysta z gruntów z ograniczonym, ściśle wskazanym w zawartej umowie służebności przesyłu, zakresie. Umowa taka, w opinii sądu nie przenosi statusu podatnika na spółki energetyczne.

Warto w tym kontekście wskazać również na inne stanowisko WSA w Szczecinie (wyrok z dnia 09 czerwca 2016 r. sygn. I SA/Sz 365/16). W orzeczeniu tym (zastrzeżenia wymaga, że stan faktyczny sprawy dotyczył nie linii elektroenergetycznych, a rurociągów) sąd odnosząc się do umowy zawierającej elementy służebności, wskazał, że: „nawet jeśli przyjmiemy, że występuje jedynie element posiadania służebności w postaci wejścia na grunt, wykonania czynności związanych z właściwą eksploatacją linii (oczyszczanie z roślinności drzewiastej i krzewiastej), to nie wyklucza to faktycznego władztwa spółki („woli” posiadania w rozumieniu art.336 Kc) gruntów leśnych pod którymi przede wszystkim zlokalizowano budowle należące do skarżącej, w tym rurociągi naftowe”.

„Udostępnienie skarżącej gruntów uznać więc należy w realiach niniejszej sprawy, za skutek czynności mającej cechy przypisane nie tylko posiadania służebności przesyłu (gruntowej), o której mowa w art.305¹ Kc, lecz za przekazanie ich w posiadanie temu podmiotowi stosownie do treści art. 336Kc”.

W takim ujęciu umowa ustanowienia służebności powoduje, że podatnikiem stanie się przedsiębiorca energetyczny.

Na szczególną uwagę, ze względu na odmienność poglądów, zasługuje również wyrok WSA w Gliwicach (wyrok z dnia 21 czerwca 2016 r., sygn.. I SA/Gl 533/16). W wyroku tym sąd analizując problem ustalenia podmiotu zobowiązanego do uiszczenia podatku od gruntów zlokalizowanych pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi, zaprezentował inny punkt widzenia na treść art. 3 ust 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Przypominając raz jeszcze treść powołanej regulacji, wskazać trzeba, że w sytuacji bezumownego korzystania z gruntu, obowiązek podatkowy w stosunku do gruntów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa lub będących w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe ciąży odpowiednio na jednostkach organizacyjnych Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa i jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych, faktycznie władających nieruchomościami lub obiektami budowlanymi.

WSA w Gliwicach analizując ten przepis wskazał, że: „nie można przypisywać decydującą roli przy kwalifikacji podatkowej Nadleśnictwa K. jako podatnika podatku od nieruchomości, istnieniu stosownej umowy, albowiem taki pogląd nie ma wystarczającego uzasadnienia w treści art. 3 ust. 1 pkt 4 u.p.o.l., jak i art. 3 ust. 2 u.p.o.l. Pamiętać należy, że art. 3 ust. 1 pkt 4 u.p.o.l., określając podmiotową stronę podatku od nieruchomości wymaga m.in., aby dana jednostka była posiadaczem nieruchomości Skarbu Państwa, a więc faktycznie nią władała”.

Z powyższego wyroku wynika zatem – nie dostrzegana dotąd w tak szerokim aspekcie – konkluzja o tym, że dla właściwego ustalenia statusu podatnika w omawianego rodzaju sprawach najistotniejszym jest nie tyle analiza samej umowy służebności przesyłu, co raczej znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy w okolicznościach danego przypadku nadleśnictwa faktycznie władają spornymi gruntami. W przypadku udzielenia na powyższe pytanie odpowiedzi negatywnej – dojść powinno do przeniesienia posiadania gruntu użytkowanego bezumownie na przedsiębiorcę elektroenergetycznego, który stanie się podmiotem zobowiązanym do uiszczenia podatku od spornych gruntów.  

Z analizy przywołanych powyżej wyroków wynika, iż orzecznictwo administracyjne nie jest jednolite w kwestii rozstrzygnięcia problemu ustalania podmiotu zobowiązanego do uiszczenia podatku od gruntów pod liniami elektroenergetycznymi. Co ważne, rozstrzygnięć w tego typu sprawach wciąż jest niewiele. To z kolei oznacza, że samorządowe organy podatkowe, w celu wymiaru podatku od gruntów pod liniami elektroenergetycznymi będą zmuszone obrać i konsekwentnie realizować jeden z prezentowanych w orzecznictwie poglądów.