Obserwuj

Bądź na bieżąco z prawem samorządowym. Zamów bezpłatny cotygodniowy newsletter.






Działy:
  • Gospodarka komunalna

    W dziale "GOSPODARKA KOMUNALNA" publikowane są artykuły dotyczące spółek komunalnych oraz zakładów budżetowych, jak również artykuły dotyczące poszczególnych działów gospodarki komunalnej, w tym gospodarki odpadami komunalnymi, gospodarki wodno-ściekowej, transportu publicznego.

  • Podatki

    W dziale "PODATKI" publikowane są artykuły dotyczące podatków i opłat publicznoprawnych, m.in. dotyczące podatku VAT, podatku od nieruchomości, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i innych.

  • Finanse publiczne

    W dziale "FINANSE PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące szeroko pojmowanych zagadnień związanych z finansami publicznymi, m.in. artykuły dotyczące dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz dyscypliny finansów publicznych.

  • Zamówienia publiczne

    W dziale "ZAMÓWIENIA PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące problematyki zamówień publicznych, m.in. dotyczące sytuacji podmiotów komunalnych w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Prezentowane są także najnowsze orzeczenie KIO oraz sądów w zakresie prawa zamówień publicznych.

  • Prawo cywilne

    W dziale "PRAWO CYWILNE" publikowane są artykuły dotyczące zagadnień cywilnoprawnych, m.in. umów oraz sporów przed sądami powszechnymi, których stroną są podmioty komunalne.

  • Nieruchomości

    W dziale "NIERUCHOMOŚCI" publikowane są artykuły dotyczące nieruchomości komunalnych oraz spraw związanych z innymi nieruchomościami, w których występują organy samorządu terytorialnego. Artykuły dotyczą w szczególności gospodarki nieruchomościami i planowania przestrzennego.

  • Procedury administracyjne

    W dziale "PROCEDURY ADMINISTRACYJNE" publikowane są artykuły dotyczące procedur, które prowadzone są przez organy samorządu terytorialnego. W szczególności artykuły dotyczą ogólnej procedury administracyjnej (KPA - Ordynacja podatkowa), procedury sądowoadministracyjnej, procedury uchwałodawczej oraz dostępu do informacji publicznej.

  • Ustrój

    W dziale "USTRÓJ" publikowane są artykuły dotyczące ustroju podmiotów komunalnych, w tym zagadnienia dotyczące statusu prawnego organów jednostek samorządu terytorialnego, związków międzygminnych czy radnych.

  • Inne

    W dziale "INNE" publikowane są artykuły związane z funkcjonowaniem podmiotów komunalnych, które ze względu na swoją tematykę nie zostały zakwalifikowane do innych kategorii.

19.08.2016

Miejsce stałego zamieszkania w ocenie Państwowej Komisji Wyborczej

UWAGA: TEN ARTYKUŁ MA WIĘCEJ NIŻ 3 MIESIĄCE.
SPRAWDŹ AKTUALNY STAN PRAWNY LUB SKONTAKTUJ SIĘ Z AUTOREM.
drukuj mail Share

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Przez stałe zamieszkanie należy rozumieć zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego pobytu – wskazuje PKW w najnowszej interpretacji.

Artykuł dostępny jest dla zarejestrowanych użytkowników

Przez stałe zamieszkanie należy rozumieć zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego pobytu – wskazuje PKW w najnowszej interpretacji.

Państwowa Komisja Wyborcza, w związku ze zgłaszanymi wątpliwościami, przypomniała, że zgodnie z art. 5 pkt 9 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks Wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112, z późn. zm.), przez stałe zamieszkanie należy rozumieć zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego pobytu.

Jednocześnie w komunikacie z 9 czerwca 2016r. Państwowa Komisja Wyborcza podtrzymała wyrażone wielokrotnie stanowisko, że ocena w tym zakresie dotyczy faktu zamieszkania i okoliczności sprawy świadczących, że w miejscu pobytu koncentrują się ważne interesy życiowe, majątkowe i inne danej osoby.

PKW przypomniało również, że art. 5 pkt 9 Kodeksu wyborczego definiuje pojęcie stałego zamieszkania, które w pewnej mierze odpowiada posiadającemu bardzo szerokie orzecznictwo art. 25 Kodeksu cywilnego. Według Komisji może być ono pomocniczo brane pod uwagę przy ocenie spełnienia warunku stałego zamieszkania.

Nadmienić należy, że pojęcie stałego zamieszkania występowało również w przedkodeksowym prawie wyborczym (np. art. 11 ust 1 Ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu, a także w art. 5 ust 1 Ordynacji wyborczej do rad gmin). Ówczesne prawo wyborcze nie zawierało definicji pojęcia stałego zamieszkania. Przepis art. 9 Ordynacji wyborczej do rad gminy zawierał jedynie odesłanie do kodeksu cywilnego, w sytuacji gdy dochodziło do ustalania faktu stałego zamieszkania, dla potrzeb tej ustawy.

Państwowa Komisja Wyborcza opiera interpretację stałego zamieszkania na bogatym orzecznictwie, tj.: postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca r., sygn. akt IV CR 242/78, wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 kwietnia 2013 r., sygn. akt II OSK 479/13, postanowieniu NSA w Warszawie z dnia 30 marca 2006 r., sygn. akt I OW 265/05 oraz wyroku NSA w Warszawie z dnia 15 stycznia 2009 r., sygn. akt II FSK 896/08.

W postanowieniu z dnia 15 lipca 1978 r., sygn. akt IV CR 242/78 Sąd Najwyższy wskazał, iż „Zamieszkanie jest prawną kwalifikacją określonego stosunku danej osoby do miejsca. Na prawną konstrukcję zamieszkania składają się dwa elementy: przebywanie w określonej miejscowości oraz zamiar stałego pobytu. O stałości pobytu na określonym terytorium decyduje przede wszystkim takie przebywanie, które ma na celu założenie tam ośrodka swoich osobistych i majątkowych interesów, chodzi zatem o aktualne centrum życiowe działalności człowieka. Przez pojęcie „zamiar” należy rozumieć w tym kontekście nie wolę wewnętrzną, ale wolę dającą się określić na podstawie obiektywnych, możliwych do stwierdzenia okoliczności. Przy ustalaniu zamiaru nie można poprzestawać tylko na oświadczeniach zainteresowanej osoby”.

Wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2013 r. sygn., akt III AUa 1529/11, Sąd Apelacyjny w Białymstoku zaznaczył, że miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Sąd wskazał, że aby uznać określone miejsce za miejsce zamieszkanie, muszą być spełnione łącznie dwie przesłanki:

  • przebywanie w sensie fizycznym w określonej miejscowości – corpus,
  • wola (zamiar) stałego pobytu w tym miejscu – animus.

W rozpatrywanej sprawie wykazano, że mimo fizycznego przebywania wnioskodawczyni na terytorium Wielkiej Brytanii (tj. zaistnienia corpus) wnioskodawczyni posiadała wolę powrotu do kraju, z którym wiązała swoją dalszą przyszłość (animus). Sąd uznał, iż pobyt wnioskodawczyni w Wielkiej Brytanii spowodowany studiami zagranicznymi nie miał wpływu na miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. „Spędzała bowiem w Polsce święta, wakacje, spotykała się z rodziną, miała majątek, lokowała oszczędności i z Polską wiązała przyszłość życiową. Natomiast pobyt wnioskodawczyni na terytorium Rzeczpospolitej miał charakter przerywany, co było spowodowane jej wyjazdami na studia”.

Na konieczność szerszej interpretacji art. 25 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016r., poz. 380)  wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 9 kwietnia 2013 r., sygn. akt II OSK 479/13. Poza powyżej już wymienionymi przesłankami, których brak (chociażby jednej z nich) powoduje utratę miejsca zamieszkania, Sąd administracyjny podkreślił konieczność uwzględnienia okoliczności zewnętrznych mogących świadczyć o tym, że dana osoba rzeczywiście zamierza stale przebywać w konkretnej miejscowości. Spowodowane jest to faktem, iż  ustalenie zamiaru stałego pobytu jest elementem w dużej mierze subiektywnym, który musi być poparty w postaci konkretnych zachowań. Dlatego też powinny zostać podjęte niezbędne kroki, które wyjaśnią rozbieżności pomiędzy stałym zameldowaniem a faktycznym stałym pobytem. Z jednej strony ma to względnie ułatwić obywatelom – członkom lokalnej wspólnoty samorządowej, dostęp do udziału w wyborach, a z drugiej zaś strony ma uchronić przez nadużywaniem tego prawa. W związku z powyższym, dla oceny miejsca stałego pobytu nie należy kierować się wyłącznie oświadczeniem osoby zainteresowanej.

Natomiast na dodatkowy aspekt w rozpatrywaniu stałego zamieszkania wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 30 marca 2006 r., sygn. akt I OW 265/05 oraz wyroku z dnia 15 stycznia 2009r., sygn. akt II FSK 896/08. Sąd administracyjny podkreślił, że „faktyczne przebywanie w danej miejscowości nie może być rozumiane jedynie jako byt wymuszony koniecznością wykonywania w niej swych obowiązków pracowniczych czy zarobkowych, ale musi mieć ono jednocześnie cechy założenia tam ośrodka swoich osobistych i majątkowych interesów”. Powinno się przejawiać nie tylko na skupieniu w danej miejscowości, życiowej aktywności, związanej nie tylko z pracą, ale również z rodziną. Ponadto Sąd podtrzymał w swoich orzeczeniach tezę, że nie wystarczającym jest jedynie złożenie oświadczenia, czy też zapewnienia przez osobę zainteresowaną  o danym zamiarze zamieszkania. Oświadczenie zainteresowanego powinno zostać poparte codziennymi czynnościami faktycznymi, a animus wystarczająco uzewnętrzniony w określonej postaci zachowań, tj. w szczególności czynności prawnych (administracyjnych, pracowniczych, cywilnoprawnych, rodzinno-prawnych). 

Mając powyższe na uwadze, należy wziąć pod uwagę, że gminy realizując zadanie zlecone jakim jest prowadzenie rejestru wyborców muszą dążyć do ustalenia faktu stałego zamieszkania, aby ułatwić mieszkańcom dostęp do udziału w wyborach. Jest to o tyle utrudnione, iż ustawa o ewidencji ludności i dowodach osobistych z 1974 r. nakłada na osoby przebywające na terytorium Polski obowiązek meldunkowych (obowiązek ten zostanie zniesiony od 1 stycznia 2018 r.). W aktualnym stanie prawnym każdy może mieć jedynie jedno miejsce pobytu stałego. W związku z tym w sytuacji gdy wyborca zameldowany na stałe w jednym miejscu powołuje się, w sprawach dotyczących wyborów na zamiar stałego pobytu w miejscu niebędącym miejscem jego stałego zameldowania i domaga się uznania tego miejsca  za miejsce jego stałego zamieszkania, to pojawia się wymagająca wyjaśnienia sprzeczność wynikająca z deklarowania zamiaru stałego pobytu jednocześnie w dwóch różnych miejscach. Gminy w zaistniałych sytuacjach pomocniczo stosują przepisy Konstytucji RP, które nie uzależniają bowiem korzystania z praw wyborczych od zameldowania.

Należy zaznaczyć, że od kadencji rad gmin następujących po kadencji 2002-2006 prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) oraz (bierne prawo wyborcze) przysługuję nie tylko obywatelom polskim, ale również obywatelom Unii Europejskiej niebędącymi obywatelami polskimi, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończyli 18 lat, stale zamieszkują na obszarze danej gminy i zostali wpisani do prowadzonego w tej gminie stałego rejestru wyborców.

Wbrew często przewijającym się w mediach, nieprawdą jest, że o możliwości kandydowania w wyborach samorządowych przesądza fakt zameldowania na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego. Ustawodawca wymaga bowiem wyraźnie jedynie (lub aż) zamieszkiwania na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego, do której organu stanowiącego dana osoba kandyduje. Dlatego też ustawodawca dla podkreślenia, iż kandydat na radnego musi rzeczywiście przebywać w danej gminie (powiecie czy województwie), a nie jedynie fikcyjnie być w niej zameldowany, wskazał na miejsce zamieszkania jako element decydujący o posiadaniu prawa wybieralności.

Wyborcy stale zamieszkali na obszarze gminy bez zameldowania na pobyt stały w tej gminie oraz wyborcy nigdzie niezamieszkali przebywający stale na obszarze gminy wpisywani są do rejestru wyborców, jeżeli złożą w tej sprawie w urzędzie gminy pisemny wniosek, w którym wykażą, że w ich aktualnym miejscu pobytu koncentrują swoje istotne interesy życiowe, majątkowe oraz zawodowe.

Problematyka stałego zamieszkania jest szczególnie istotna w przypadku biernego prawa wyborczego, tj. w zakresie wyborów do rad gmin oraz  na stanowisko wójta (prawa do bycia wybieranym), a także czynnego prawa wyborczego (prawa do wybieralności). Należy podkreślić, że w przypadku wyborów na stanowisko wójta, ustawodawca nie wymaga, aby miejsce stałego zamieszkania kandydata znajdowało się  na terenie gminy. Warto również dodać, że wygaśnięcie mandatu radnego następuję  w sytuacji utraty prawa wybieralności lub nie posiadania go w dniu wyborów na wskutek braku stałego zamieszkania na terenie gminy. Powyższe dodatkowo potwierdza znaczenie analizowanego stanowiska PKW. 

Więcej na temat statusu prawnego radnego pisaliśmy w artykule pt. „Prawa i obowiązki radnego" oraz artykule pt. „Kto może zostać radnym?”.

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj
DZIAŁY:
Inne

Autorzy artykułu

Maciej Kiełbus

Partner, prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, w szczególności prawa samorządowego

Beniamin Rozczyński

prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego ze szczególnym uwzględnieniem upraszczania i elektronizacji procedury administracyjnej oraz prawa samorządowego i prawa nieruchomości

Więcej z Praktyki §

Wydarzenia PDS

Więcej wydarzeń

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj