Obserwuj

Bądź na bieżąco z prawem samorządowym. Zamów bezpłatny cotygodniowy newsletter.






Działy:
  • Gospodarka komunalna

    W dziale "GOSPODARKA KOMUNALNA" publikowane są artykuły dotyczące spółek komunalnych oraz zakładów budżetowych, jak również artykuły dotyczące poszczególnych działów gospodarki komunalnej, w tym gospodarki odpadami komunalnymi, gospodarki wodno-ściekowej, transportu publicznego.

  • Podatki

    W dziale "PODATKI" publikowane są artykuły dotyczące podatków i opłat publicznoprawnych, m.in. dotyczące podatku VAT, podatku od nieruchomości, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i innych.

  • Finanse publiczne

    W dziale "FINANSE PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące szeroko pojmowanych zagadnień związanych z finansami publicznymi, m.in. artykuły dotyczące dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz dyscypliny finansów publicznych.

  • Zamówienia publiczne

    W dziale "ZAMÓWIENIA PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące problematyki zamówień publicznych, m.in. dotyczące sytuacji podmiotów komunalnych w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Prezentowane są także najnowsze orzeczenie KIO oraz sądów w zakresie prawa zamówień publicznych.

  • Prawo cywilne

    W dziale "PRAWO CYWILNE" publikowane są artykuły dotyczące zagadnień cywilnoprawnych, m.in. umów oraz sporów przed sądami powszechnymi, których stroną są podmioty komunalne.

  • Nieruchomości

    W dziale "NIERUCHOMOŚCI" publikowane są artykuły dotyczące nieruchomości komunalnych oraz spraw związanych z innymi nieruchomościami, w których występują organy samorządu terytorialnego. Artykuły dotyczą w szczególności gospodarki nieruchomościami i planowania przestrzennego.

  • Procedury administracyjne

    W dziale "PROCEDURY ADMINISTRACYJNE" publikowane są artykuły dotyczące procedur, które prowadzone są przez organy samorządu terytorialnego. W szczególności artykuły dotyczą ogólnej procedury administracyjnej (KPA - Ordynacja podatkowa), procedury sądowoadministracyjnej, procedury uchwałodawczej oraz dostępu do informacji publicznej.

  • Ustrój

    W dziale "USTRÓJ" publikowane są artykuły dotyczące ustroju podmiotów komunalnych, w tym zagadnienia dotyczące statusu prawnego organów jednostek samorządu terytorialnego, związków międzygminnych czy radnych.

  • Inne

    W dziale "INNE" publikowane są artykuły związane z funkcjonowaniem podmiotów komunalnych, które ze względu na swoją tematykę nie zostały zakwalifikowane do innych kategorii.

25.03.2016

Parzący problem gmin

UWAGA: TEN ARTYKUŁ MA WIĘCEJ NIŻ 3 MIESIĄCE.
SPRAWDŹ AKTUALNY STAN PRAWNY LUB SKONTAKTUJ SIĘ Z AUTOREM.
drukuj mail Share

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Rokrocznie wiele gmin w Polsce boryka się z problemem coraz powszechniej występującego barszczu Sosnowskiego. Do walki z nim brakuje im jednak skutecznych narzędzi prawnych.

Artykuł dostępny jest dla zarejestrowanych użytkowników

Rokrocznie wiele gmin w Polsce boryka się z problemem coraz powszechniej występującego barszczu Sosnowskiego. Do walki z nim brakuje im jednak skutecznych narzędzi prawnych.

Przyczyna problemu

Barszcz Sosnowskiego jest to roślina o silnych właściwościach toksycznych i alergizujących, które dają o sobie znać zwłaszcza latem, kiedy promieniowanie UV jest najsilniejsze. Sprowadzona została do Polski w latach 50-tch ubiegłego stulecia jako roślina paszowa. W następnych latach błyskawicznie rozprzestrzeniła się jednak po terenie całego kraju i została uznana za stanowiący poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia ludzi gatunek inwazyjny. Pomimo tego ustawodawca nie zdecydował się dotychczas na wprowadzenie rozwiązań prawnych bezpośrednio odnoszących się do tej rośliny

Roślina ta, ze względu na zdolność do szybkiego rozmnażania i odporność na środki chemiczne, jest niezwykle trudna do wyplenienia. Aby doprowadzić do jej trwałego usunięcia z ekosystemu niezbędne są kompleksowe działania zarówno prawne jak i faktyczne. Jednym z działań podejmowanych przez gminy w celu usunięcia zagrożenia jest nakładanie na mieszkańców nieruchomości, na których występuje barszcz Sosnowskiego obowiązku jego usuwania. W obecnym stanie prawnym brak jest jednak jednoznacznej regulacji prawnej, na podstawie której można by podjąć stosowną uchwałę. Analizując sposoby radzenia sobie z tym problemem można wskazać na trzy najczęściej występujące rozwiązania prawne.

Nieskuteczne rozwiązania prawne

Pierwszym z nich jest zastosowanie art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminie (Dz. U. z 2013, poz. 1399) dalej także: „ucpg”, zgodnie z którym rada gminy, po zasięgnięciu opinii państwowego powiatowego inspektora sanitarnego uchwala regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy. Zakres uregulowania poszczególnych kwestii w regulaminie określa ustęp 2 tego przepisu. Na podstawie tych właśnie regulacji niektóre gminy dokonują zmiany obowiązującego regulaminu, zobowiązując w nim właścicieli nieruchomości do niszczenia i niedopuszczania do rozsiewania barszczu Sosnowskiego.

Takie rozwiązanie słusznie kwestionowane jest jednak przez organy nadzoru. Wskazują one, że organ gminy nie może w sposób niczym nieograniczony określać obowiązków związanych z estetyką i porządkiem na terenie gminy, a pojęcie "utrzymania porządku" nie może podlegać wykładni rozszerzającej. Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 4 ucpg obowiązki nałożone na mieszkańców ograniczać się mogą wyłącznie do usuwania błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń jedynie z części nieruchomości służących do użytku publicznego. Tym samym postanowienia uchwały wprowadzające do regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminie obowiązki niszczenia i niedopuszczenia do rozsiewania chwastów z prywatnych posesji należy uznać za bezprawne.

Inne gminy wydają uchwały nakazujące usuwanie niebezpiecznej rośliny przy wykorzystaniu art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013, poz. 594 z późn. zm.) dalej zwana: "usg". Zgodnie z jego treścią, na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze gminy. W tym przypadku jako upoważnienie ustawowe wskazują one art. 7 ust. 1 pkt 1 usg, który wskazuje, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy, które dotyczą, m.in. ładu przestrzennego oraz ochrony środowiska i przyrody. Korzystające z tego rozwiązania gminy traktują nakładanie obowiązku usuwania niebezpiecznych gatunków inwazyjnych właśnie jako zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty.

Rozważając kwestię legalności takiego rozwiązania należy podzielić stanowisko organów nadzoru, zgodnie z którym żaden z powyższych przepisów nie przyznaje radzie gminy kompetencji do nałożenia na właścicieli nieruchomości obowiązku likwidacji z terenu swoich posesji określonego gatunku flory. Powoływane przez rady gmin przepisy ustawowe nie zawierają bowiem konkretnej normy delegacyjnej, która upoważniałaby organ stanowiący do podejmowania aktów prawa miejscowego. Skoro zaś żadna z norm wyrażonych w przedmiotowych przepisach nie zawierała konkretnego upoważnienia do wydawania aktów prawa miejscowego, to tym bardziej nie mogły one upoważniać do nałożenia na mieszkańców gminy jakiegokolwiek obowiązku.

Trzecim „popularnym” wśród gmin rozwiązaniem prawnym jest zastosowanie art. 40 ust. 3 usg, zgodnie z którym w zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Gminy wskazują przy tym, że barszcz Sosnowskiego niewątpliwie stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia ludzi. Natomiast jak to już zostało wyżej wskazane, w obowiązujących przepisach prawnych nie została uregulowana inna możliwość wydania stosownej uchwały.

To rozwiązanie także zakwestionowane zostało przez organ nadzoru, który podkreślił, że przepisy porządkowe mogą być wydane wyłącznie, gdy jest to niezbędne dla ochrony podstawowych dóbr takich jak życie lub zdrowie obywateli oraz aby zapewnić porządek, spokój i bezpieczeństwo publiczne. Tymczasem w ocenie wojewody barszcz Sosnowskiego nie stanowi na tyle poważnego zagrożenia, by w drodze przepisów porządkowych obarczyć mieszkańców obowiązkiem jego usuwania. Co więcej, zdaniem organu , upoważnienie do wydawania przepisów porządkowych dotyczy wyłącznie sytuacji, w których zagrożenie jest tego rodzaju, że wymaga podjęcia niezwłocznego działania prawodawczego przez uprawnione organy gminy. Tymczasem w przypadku przedmiotowej rośliny sytuacja nie jest na tyle pilna by korzystać z przepisów porządkowych. Stanowisko wojewody zostało zostało nadto podzielone w wyroku WSA w Gliwicach z dnia 30 stycznia 2015 r. o sygn. IV SA/Gl 1161/14.

Przedstawione przez organy nadzorcze i sąd argumenty budzą jednak wątpliwości. Zaprezentowana przez nie wykładnia art. 40 ust. 3 usg mogłaby bowiem prowadzić do wypaczenia sensu przepisów porządkowych, zgodnie z którym stanowią one narzędzie gmin umożliwiające im reagowanie na stanowiące zagrożenie dla ludzi bądź środowiska problemy, w sytuacji braku uregulowań w przepisach obowiązujących. Nie wydaje się także słuszne stanowisko wojewody i WSA w Gliwicach, jakoby barszcz Sosnowskiego nie stanowił poważnego zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi. Istnieją bowiem liczne, udokumentowane przypadki ciężkich poparzeń, a nawet śmierci ludzi, którzy mieli kontakt z ta niebezpieczną rośliną. Wbrew twierdzeniu organów nadzoru i sądu problem związany z barszczem Sosnowskiego był w okresie letnim bardzo pilny i wymagał niezwłocznej reakcji organów gmin. Z każdym dniem wzrastała liczba osób poparzonych, a roślina rozsiewała się na coraz większe obszary. Z tych właśnie powodów, jak najszybsza reakcja organów gmin na zagrożenie była nie tylko wskazana, lecz nawet niezbędna. W świetle powyższych okoliczności wskazane byłoby ponowne rozważenie kwestii dopuszczalności zastosowania regulacji zawartej w art. 40 ust. 3 usg jako rozwiązania prawnego, które może być wykorzystane przez gminy dla skutecznego zwalczania inwazyjnych i niebezpiecznych gatunków roślin, takich jak barszcz Sosnowskiego

Postulaty de lege ferenda

Największe problemy związane z barszczem Sosnkowskiego mają miejsce rokrocznie w miesiącach letnich, ponieważ roślina jest niebezpieczna przede wszystkim w ciepłe dni o dużym nasłonecznieniu, kiedy promieniowanie UV jest najsilniejsze. Obecnie, w pierwszych dniach wiosny i przy niskich temperaturach powietrza problem ten nie jest nagłośniony. Jednakże, o ile przez następne miesiące trwale nie zlikwiduje się porastającego obszary gmin barszczu Sosnowskiego, to problem ten będzie powracał każdego lata. Wobec wątpliwości prawnych jakie wiążą się z zastosowaniem przez niektóre gminy przepisów porządkowych do zwalczania barszczu Sosnowskiego, należałoby wysunąć postulat de lege ferenda i stworzyć gminom ustawowe, skuteczne narzędzie do walki z niebezpiecznymi gatunkami inwazyjnymi w postaci jednoznacznych podstaw prawnych.

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj
DZIAŁY:
Inne

Autorzy artykułu

Maciej Kiełbus

Partner, prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, w szczególności prawa samorządowego

Michał Jagodziński

asystent, interesuje się prawem administracyjnym

Więcej z Praktyki §

Wydarzenia PDS

Więcej wydarzeń

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj