Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Sejm uchwalił nowelizację pakietu ustaw, którego celem jest usprawnienie realizacji zadań publicznych przez samorządy. Wśród przyjętych rozwiązań znalazły się m.in. narzędzia wzmocnienia współpracy miedzysamorządowej oraz ułatwienie przeprowadzenia procedur konsolidacyjnych jst.

Po niespełna 11 miesiącach prac parlamentarnych, Sejm w dniu 15 maja br. uchwalił ustawę o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Projekt ustawy został przygotowany przez ekspertów Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, a jego główne założenia zostały wypracowane już w 2013 r. we współpracy ze stroną samorządową, m.in. podczas obrad Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.

O pracach legislacyjnych nad projektem pisaliśmy wielokrotnie na łamach portalu PrawoDlaSamorządu.pl (zob. np. Projekt ustawy samorządowej przyjęty przez Rząd, Ministerialne propozycje zmian prawa samorządowego). W związku z przyjęciem ustawy przez Sejm, w dzisiejszym artykule zaprezentujemy ogólne jej założenia, zaś w najbliższych publikacjach przybliżymy w sposób szczegółowy nowe rozwiązania prawne i zmiany obowiązujących przepisów prawnych proponowane w uchwalonej ustawie oraz dokonamy ich kierunkowej oceny, śledząc równocześnie na bieżąco tok prac nad ustawą w Senacie.

Cele ustawy

Uchwalona przez Sejm ustawa nie stanowi samodzielnej regulacji prawnej, lecz pakiet przepisów nowelizujących, zakładających zmianę przeszło 40 ustaw. Choć sama ustawa zdaje się być przy pierwszej lekturze niezwykle obszerna, to jedynie część z jej przepisów dotyczy stricte zmian prawa samorządowego, gro natomiast ma charakter wyłącznie porządkujący i dostosowujący.

Zgodnie z uzasadnieniem do ustawy, jej celem jest usprawnienie funkcjonowania i organizowania zadań, które gminy, powiaty i województwa samorządowe wykonują na rzecz obywateli. Projekt ustawy korzysta z wniosków z przeprowadzonej przez Ministra Administracji i Cyfryzacji akcji „Sprawne państwo, sprawny samorząd terytorialny” w 2012 r. oraz z szeroko zakrojonych konsultacji społecznych przeprowadzonych w 2013 r.

W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że proponowane zmiany w prawie samorządowym służą przede wszystkim zwiększeniu samodzielności organizacyjnej jednostek samorządu terytorialnego, tak by obrany przez nie sposób realizacji zadań mógł być rzeczywiście dostosowany do potrzeb i uwarunkowań występujących na danym terenie. Równocześnie duży nacisk w ustawie położono na współpracę między jednostkami samorządu terytorialnego oraz na ułatwienie przeprowadzenia procedur konsolidacyjnych, tak by stworzyć warunki do efektywniejszego wykonywania zadań publicznych przez jst.

Główne zmiany prawa samorządowego przewidziane w przyjętej przez Sejm ustawie

Analiza uchwalonych przez Sejm regulacji prawnych pozwala wyróżnić 5 zasadniczych obszarów zmian w prawie samorządowym, które proponuje się w ramach uchwalonej ustawy, a mianowicie:

1. Ułatwienie współpracy jednostek samorządu terytorialnego

Przyjęta przez Sejm ustawa dokonuje zmian w zakresie zasad tworzenia, funkcjonowania i rejestracji związków międzygminnych oraz związków powiatów, przewidując m.in. zasadę zmiany statutu związku przez zgromadzenie związku w miejsce dotychczasowej procedury przyjmowania zmian statutu związku przez każdą radę gminy (radę powiatu) uczestniczącej w związku osobno. Ustawa wprowadza także możliwość tworzenia związków powiatowo-gminnych, które mają ułatwić koordynację realizacji zadań o charakterze strategicznym np. organizację publicznego transportu zbiorowego.

2. Zwiększenie samodzielności i elastyczności organizacyjnej samorządu

Ustawa przewiduje wprowadzenie nowej instytucji, jaką są centra usług wspólnych. Centra stanowić mają jednostki zapewniające wspólną obsługę organizacyjną, administracyjną lub księgową dla kilku jednostek organizacyjnych jst (np. szkół). Centra usług wspólnych pozwolić mają na ujednolicenie procedur wewnętrznych obowiązujących dotychczas w różnych placówkach, efektywniejsze wykorzystanie posiadanych zasobów kadrowych oraz optymalizację struktur poprzez ich konsolidację. Wspólna obsługa będzie mogła być zapewniona w ramach jednostki organizacyjnej danej jednostki samorządu terytorialnego, w tym urzędu gminy, starostwa powiatowego, czy urzędu marszałkowskiego, albo w ramach związku międzygminnego, związku powiatów albo związku powiatowo-gminnego.

Podobne cele ma realizować także przewidziana w ustawie nowelizacja ustawy o pomocy społecznej oraz nowelizacja ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w zakresie wyrażenia zasady dopuszczalności łączenia jednostek organizacyjnych realizujących zadania określone tymi ustawami.

3. Nowe rozwiązania prawne dotyczące łączenia jednostek samorządu terytorialnego

W przyjętej przez Sejm ustawie zmieniono wymiar tzw. bonusu ministerialnego (wzrostu udziału w podatku PIT) za dobrowolne połączenie się jednostek samorządu terytorialnego, zwiększając go w odniesieniu do jednostek samorządu terytorialnego o niższych dochodach. W ustawie uregulowano także wprost kwestię następstwa prawnego przy łączeniu się jst oraz określono zasady obowiązywania uchwalonych aktów prawa miejscowego na terytorium gminy albo powiatu powstałych w wyniku połączenia. Ustawa wprowadza także instytucję pełnomocnika ds. utworzenia nowej gminy oraz reguluje kwestię liczebności rady gminy i rady powiatu pierwszej kadencji po połączeniu się jednostek samorządu terytorialnego.

4. Usprawnienie systemu podatkowego

Gro regulacji w przyjętej przez Sejm ustawie dotyczy rewizji samorządowego systemu podatkowego. Planowane zmiany ustaw podatkowych mają z założenia zwiększyć dochody samorządów, zracjonalizować proces podejmowania decyzji oraz rozstrzygnąć szereg wątpliwości interpretacyjnych formułowanych w praktyce na kanwie dotychczas obowiązujących regulacji. Zakładane ustawą zmiany dotyczą zarówno podatków pobieranych przez gminy (zmiany w podatku od nieruchomości, podatku rolnym i leśnym), jak i pobieranych przez urzędy skarbowe (w podatku od spadków i darowizn oraz od czynności cywilnoprawnych). Nowelizacją objęto także system poboru opłat lokalnych (targowej, miejscowej i uzdrowiskowej).

5. Efektywniejsza ochrona zadrzewień i terenów zieleni

W ramach przyjętej przez Sejm ustawy proponuje się także znaczącą nowelizację ustawy o ochronie przyrody, która ma na celu usprawnienie systemu ochrony terenów zieleni i zadrzewień. Nowe uregulowania prawne mają przede wszystkim na celu usunięcie wątpliwości interpretacyjnych, jakie pojawiały się w praktyce stosowania dotychczas obowiązujących przepisów oraz stanowić realizację wytycznych sformułowanych przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 1 lipca 2014 r. sygn. akt SK 6/2012. Zgodnie z przyjętą przez Sejm ustawą zmieni się sposób naliczania opłat za usunięcie drzew i krzewów, obniżona zostanie wysokość kar administracyjnych za nielegalną wycinkę, a także zostanie wprowadzona możliwość umorzenia nałożonej kary w szczególnych przypadkach. 

Prócz wyżej wymienionych zmian, w przyjętej przez Sejm ustawie proponuje się wprowadzenie także szeregu innych, pomniejszych zmian m.in. do ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (doprecyzowanie przepisów dotyczących rezygnacji z obowiązku opiniowania przez gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych wniosków o wydanie zezwoleń jednorazowych oraz tzw. zezwoleń cateringowych), ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne (doprecyzowanie obowiązków przesyłania starostom określonych dokumentów stanowiących podstawę wpisów w ewidencji gruntów i budynków), ustawy o utrzymywaniu czystości i porządku w gminach (wprowadzenie przepisów sankcyjnych dotyczących przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych), Prawo o ruchu drogowym (doprecyzowanie przepisów dotyczących wyrejestrowania pojazdu oraz zastępowania dowodu rejestracyjnego odpowiednim zaświadczeniem), ustawy o referendum lokalnym (doprecyzowanie kwestii proceduralnych), ustawy Prawo farmaceutyczne (doprecyzowanie przepisów dotyczących przestrzegania określonego rozkładu godzin pracy oraz przepisów o zakazie reklamy).

Krok ku reformie

Rozwiązania przyjęte w uchwalonej przez Sejm ustawie o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw w wielu miejscach zmierzają w pożądanym przez jednostki samorządu terytorialnego kierunku. Przyjętych rozwiązań nie sposób jednakże określić mianem reformy, gdyż nie mają one kompleksowego i systemowego charakteru, lecz raczej stanowią zespół rozwiązań doraźnych i punktowych, często ze sobą funkcjonalnie niepowiązanych. Ustawa nie realizuje szeregu postulatów formułowanych przez stronę samorządową, zwłaszcza w zakresie koniecznych zmian ustrojowych. W konsekwencji, uznać należy, że dyskusja publiczna zapoczątkowana pracami nad ustawą rządową oraz nad dotychczas nieuchwalonym prezydenckim projektem ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego oraz o zmianie niektórych ustaw (druk sejmowy nr 1699), winna być nadal kontynuowana celem wypracowania dalszych zmian służących usprawnieniu funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego. 

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj