Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Do Senatu wpłynął projekt nowelizacji ustawy o samorządzie powiatowym stwarzający możliwość nadania statusu miasta na prawach powiatu miastom, które z dniem 31 grudnia 1998 r. przestały być siedzibą wojewody i wobec których, na wniosek rady miejskiej, odstąpiono od nadania im praw powiatu.

Problematyka uzyskania przez zainteresowane miasta statusu miasta na prawach powiatu poruszana była już obszernie na łamach portalu w artykule pt. „Pożądany status miasta na prawach powiatu”. Gwoli przypomnienia, o statusie miasta na prawach powiatu traktuje obecnie art. 91 ustawy o samorządzie powiatowym [dalej: u.s.p.]. Zgodnie z jego aktualnym brzmieniem, prawa powiatu przysługują miastom 3 kategorii:

- po pierwsze, miastom, które w dniu 31 grudnia 1998 r. liczyły więcej niż 100.000 mieszkańców,
- po drugie, miastom, które z dniem 31 grudnia 1998 r. przestały być siedzibami wojewodów, chyba że na wniosek właściwej rady miejskiej odstąpiono od nadania miastu praw powiatu (z prawa do złożenia wniosku o zaniechanie nadania statusu miasta na prawach powiatu skorzystały wtenczas trzy miasta wojewódzkie: Piła, Sieradz oraz Ciechanów),
- po trzecie, miastom, którym nadano status miasta na prawach powiatu, przy dokonywaniu pierwszego podziału administracyjnego kraju na powiaty.

Zacytowany przepis, jako że poprzestaje na wskazaniu kategorii miast, które zdążyły uzyskać prawa powiatu do dnia 30 maja 2001 r. ma wartość li tylko historyczną. Ani przepis art. 91 u.s.p., ani inne powszechnie obowiązujące przepisy prawa, nie stwarzają możliwości wystąpienia przez zainteresowane miasta o nadanie im statusu miasta na prawach powiatu, ani też odwrócenia skutku prawnego dokonanej już czynności prawnej w postaci złożenia wniosku przez radę miasta, które było siedzibą województwa, o odstąpienie nadania statusu miasta na prawach powiatu. Innymi słowy, uzyskanie statusu miasta na prawach powiatu jest obecnie, ze względu na brak procedur, niemożliwe. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest możliwość nadania statusu miasta na prawach powiatu miastom, które status ten utraciły w związku z ich połączeniem z powiatem grodzkim w trybie art. 3 ust. 4 u.s.p. Regulacja ta ma jednakże charakter szczególny, znajdując zastosowanie jedynie do miast, którym status miasta na prawach powiatu przysługiwał po 30 maja 2001 r., a został przez nie utracony w związku ze zmianami w zasadniczym podziale terytorialnym. Omawiany wyjątek znalazł dotychczas zastosowanie jedynie do miasta Wałbrzych, które jako jedyne polskie miasto utraciło status miasta na prawach powiatu (przypadek Wałbrzycha został szczegółowo opisany w wyżej powołanym artykule opublikowanym na łamach portalu). Inne miasta, tj. miasta, które nigdy statusu miasta na prawach powiatu nie uzyskały, lub też w trakcie reformy dobrowolnie z tego statusu zrezygnowały, nie mają obecnie możliwości skorzystania z dobrodziejstwa omawianej regulacji.

Miast ostatniej z wyżej wymienionych kategorii, tzn. miast, które z dniem 31 grudnia 1998 r. przestały być siedzibami wojewodów i  których rady złożyły wniosek o odstąpienie od nadania miastu praw powiatu (tj. Ciechanowa, Sieradza i Piły), dotyczy projekt ustawy przygotowany przez grupę senatorów, którzy w dniu 18 marca 2015 r. wystąpili z wnioskiem do Marszałka Senatu o wszczęcie procedury zmierzającej do zainicjowania procedury ustawodawczej prowadzącej do zmiany ustawy o samorządzie powiatowym oraz niektórych innych ustaw.
Senatorowie postulują w swoim projekcie wprowadzenie możliwości nadania statusu miasta na prawach powiatu miastom, które z dniem 31 grudnia 1998 r. przestały być siedzibą wojewody i wobec których, na wniosek rady miejskiej, odstąpiono od nadania praw powiatu. Projekt dotyczy tym samym 3 miast: Ciechanowa, Piły i Sieradza, które w trakcie wprowadzania 1 stycznia 1999 r. trójstopniowego podziału terytorialnego państwa zrezygnowały ze statusu miast na prawach powiatu. Zakres projektu jest zatem wysoce ograniczony, nie dotyczy on innych miast, które zgłaszają aspiracje uzyskania statusu miasta na prawach powiatu (np. Inowrocławia), a które na dzień przeprowadzania reformy samorządowej nie spełniały kryteriów nadania tego statusu.

Omawiany projekt doprecyzowuje także art. 390 Kodeksu wyborczego, wskazując jednoznacznie, że jeżeli z powiatu ziemskiego zostaje wyłączony obszar stanowiący część okręgu wyborczego, okręg lub więcej okręgów wyborczych dla wyborów danej rady w celu przywrócenia albo nadania statusu miasta na prawach powiatu, to mandat radnego stale zamieszkałego lub wybranego na tym obszarze wygasa z mocy prawa. Projekt pozostawia przy tym niezmienioną zasadę, w myśl której jeżeli w wyniku takich zmian skład rady powiatu zmniejszy się poniżej 3/5 ustawowej liczby radnych, rada ulega rozwiązaniu z mocy prawa. Wskazuje także, że zmiany w podziale terytorialnym skutkujące przywróceniem statusu miasta na prawach powiatu albo nadaniem statusu miasta na prawach powiatu, nie spowodują rozwiązania rady tego miasta. 

Złożony przez senatorów projekt trafił do Marszałka Senatu i oczekuje na rozpoznanie przez komisje senackie.

Inicjatywę senacką ocenić należy pozytywnie. W toczonej obecnie dyskusji nad reformą samorządową problem grodzkości polskich miast nie powinien być pomijany jako że dotyczy podstawowych kwestii ustrojowych. W środowisku samorządowym od lat wskazuje się, że niemożność uzyskania statusu miasta na prawach powiatu blokuje rozwój wielu miast, które posiadają warunki do realizacji zadań ponadlokalnych. Otwartym pozostaje pytanie, czy zakres podmiotowy regulacji umożliwiających uzyskanie statusu miasta na prawach powiatu winien być ograniczony wyłącznie do miast, które ze statusu tego zrezygnowały w 1999 r., czy też winien obejmować wszystkie zainteresowane nim miasta spełniające określone kryteria (np. ludnościowe, infrastrukturalne).

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj