Obserwuj

Bądź na bieżąco z prawem samorządowym. Zamów bezpłatny cotygodniowy newsletter.






Działy:
  • Gospodarka komunalna

    W dziale "GOSPODARKA KOMUNALNA" publikowane są artykuły dotyczące spółek komunalnych oraz zakładów budżetowych, jak również artykuły dotyczące poszczególnych działów gospodarki komunalnej, w tym gospodarki odpadami komunalnymi, gospodarki wodno-ściekowej, transportu publicznego.

  • Podatki

    W dziale "PODATKI" publikowane są artykuły dotyczące podatków i opłat publicznoprawnych, m.in. dotyczące podatku VAT, podatku od nieruchomości, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i innych.

  • Finanse publiczne

    W dziale "FINANSE PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące szeroko pojmowanych zagadnień związanych z finansami publicznymi, m.in. artykuły dotyczące dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz dyscypliny finansów publicznych.

  • Zamówienia publiczne

    W dziale "ZAMÓWIENIA PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące problematyki zamówień publicznych, m.in. dotyczące sytuacji podmiotów komunalnych w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Prezentowane są także najnowsze orzeczenie KIO oraz sądów w zakresie prawa zamówień publicznych.

  • Prawo cywilne

    W dziale "PRAWO CYWILNE" publikowane są artykuły dotyczące zagadnień cywilnoprawnych, m.in. umów oraz sporów przed sądami powszechnymi, których stroną są podmioty komunalne.

  • Nieruchomości

    W dziale "NIERUCHOMOŚCI" publikowane są artykuły dotyczące nieruchomości komunalnych oraz spraw związanych z innymi nieruchomościami, w których występują organy samorządu terytorialnego. Artykuły dotyczą w szczególności gospodarki nieruchomościami i planowania przestrzennego.

  • Procedury administracyjne

    W dziale "PROCEDURY ADMINISTRACYJNE" publikowane są artykuły dotyczące procedur, które prowadzone są przez organy samorządu terytorialnego. W szczególności artykuły dotyczą ogólnej procedury administracyjnej (KPA - Ordynacja podatkowa), procedury sądowoadministracyjnej, procedury uchwałodawczej oraz dostępu do informacji publicznej.

  • Ustrój

    W dziale "USTRÓJ" publikowane są artykuły dotyczące ustroju podmiotów komunalnych, w tym zagadnienia dotyczące statusu prawnego organów jednostek samorządu terytorialnego, związków międzygminnych czy radnych.

  • Inne

    W dziale "INNE" publikowane są artykuły związane z funkcjonowaniem podmiotów komunalnych, które ze względu na swoją tematykę nie zostały zakwalifikowane do innych kategorii.

15.10.2015

Nowe Prawo o zgromadzeniach

UWAGA: TEN ARTYKUŁ MA WIĘCEJ NIŻ 3 MIESIĄCE.
SPRAWDŹ AKTUALNY STAN PRAWNY LUB SKONTAKTUJ SIĘ Z AUTOREM.
drukuj mail Share

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Dnia 14 października 2015 r. wchodzą w życie przepisy nowej ustawy – Prawo o zgromadzeniach, zastępujące regulację obowiązującą w tym zakresie od 25 lat.

Dnia 24 lipca 2015 r. Sejm uchwalił nową ustawę – Prawo o zgromadzeniach [zwaną dalej również „nową ustawą”], zastępującą dotychczasową ustawę z dnia 5 lipca 1990 r.. Jej zasadniczym celem, na co wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy, jest „kompleksowe i spójne uregulowanie zasad i trybu organizowania oraz odbywania zgromadzeń, ze szczególnym uwzględnieniem standardów konstytucyjnych, a także międzynarodowych, w tym praw gwarantowanych przez Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności”.

Jednocześnie nowa ustawa stanowi realizację wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 września 2014 r. (sygn. K 44/12) oraz wytycznych wskazanych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z dnia 3 maja 2007 r. w sprawie Bączkowski i inni przeciwko Polsce (skarga nr 1543/06).

Nowe przepisy regulujące zasady i tryb organizowania, odbywania oraz rozwiązywania zgromadzeń, zawierają szereg „nowości”, w tym w odniesieniu do gmin, które zadania w zakresie dotyczącym zgromadzeń organizowanych na ich terenie wykonują jako zadania zlecone (art. 6 nowej ustawy – analogicznie: art. 5 ust. 1 starej ustawy).

Dotychczasowy a nowy stan prawny

Podstawową różnicą między dotychczasową a nową ustawą jest definicja samego zgromadzenia. Zgodnie z dotychczasową definicją, za zgromadzenie uznano zgrupowanie co najmniej 15 osób, zwołane w celu wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska (art. 1 ust. 2 starej ustawy). Wspomnianym we wstępie wyrokiem Trybunał Konstytucyjny uznał ten przepis za niezgodny z Konstytucją RP w części zawierającej wyrażenie „co najmniej 15”, m.in. z uwagi na brak zagwarantowania dostatecznej ochrony ze strony organów władzy publicznej zgrupowaniom poniżej 15 osób. W związku z tym, w nowej regulacji prawnej wskazano, że zgromadzeniem jest zgrupowanie osób na otwartej przestrzeni dostępnej dla nieokreślonych imiennie osób w określonym miejscu w celu odbycia wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska w sprawach publicznych (art. 3 ust. 1 nowej ustawy). Tym samym, za wyrokiem TK, postanowiono wprowadzić regulację, która nie będzie ograniczać wolności zgromadzeń z uwagi na liczbę jego uczestników.

Jednocześnie wprowadzono pojęcie zgromadzenia spontanicznego, czyli zgromadzenia, które odbywa się w związku z zaistniałym, nagłym i niemożliwym do wcześniejszego przewidzenia wydarzeniem dotyczącym sfery publicznej, którego odbycie w innym terminie byłoby niecelowe lub mało istotne z punktu widzenia debaty publicznej.

W artykule 5 nowej ustawy zdecydowano pozostawić rozwiązanie zawarte w dotychczasowym art. 6 ust. 3 starej ustawy, zgodnie z którym rada gminy może określić miejsca, w których organizowanie zgromadzenia nie wymaga zawiadomienia, rozszerzając jednak jego zakres o zgromadzenia spontaniczne.

 

Organizowanie zgromadzenia

Nieznacznym modyfikacjom poddano procedurę postępowania w sprawach zgromadzeń (tj. organizowania, odbywania i rozwiązywania zgromadzeń). Zgodnie z art. 7 ust. 1 nowej ustawy, organizator zgromadzenia zawiadamia organ gminy o zamiarze zorganizowania zgromadzenia w taki sposób, aby wiadomość dotarła do organu nie wcześniej niż na 30 dni i nie później niż na 6 dni przed planowaną datą zgromadzenia. W dotychczas obowiązujących przepisach ostateczny termin zawiadomienia wyznaczony był na nie później niż 3 dni przed planowaną datą zgromadzenia (patrz: art. 7 ust. 1 starej ustawy). Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy, wydłużenie terminu na zgłoszenie zgromadzenia uznano za konieczne, zwłaszcza ze względu na potrzebę uwzględnienia wytycznych ETPCz zawartych we wspomnianym już wyroku z dnia 3 maja 2007 r. w sprawie Bączkowski i inni przeciwko Polsce (skarga nr 1543/06). W nowej regulacji wskazano również, że jeżeli zgromadzenie jest organizowane na terenie więcej niż jednej gminy, w każdej z gmin prowadzi się odrębne postępowanie (art. 7 ust. 2 nowej ustawy). Regulacją nieznaną dotąd obowiązującym przepisom jest obowiązek organów gminy niezwłocznego udostępnienia, po otrzymaniu zawiadomienia o zamiarze zorganizowania zgromadzenia, w Biuletynie Informacji Publicznej informacji o miejscu i terminie organizowanego zgromadzenia (art. 7 ust. 3 nowej ustawy).

Nowa ustawa przewiduje możliwość składania zawiadomień o zamiarze zorganizowania zgromadzenia pisemnie, za pomocą faksu, ustnie do protokołu lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną (art. 9 ust. 1 nowej ustawy).

Rejestracja wniesienia zawiadomienia ma być dokonywana z uwzględnieniem daty, godziny oraz minuty, a także kolejności jego wniesienia (art. 9 ust. 2 nowej ustawy). W przypadku wniesienia zawiadomienia o zamiarze zorganizowania zgromadzenia ustnie do protokołu, o kolejności wniesienia tego zawiadomienia decydują data, godzina oraz minuta rozpoczęcia sporządzania protokołu, które zamieszcza się w protokole (art. 9 ust. 3 nowej ustawy). Z kolei, w przypadku wniesienia zawiadomienia o zamiarze zorganizowania zgromadzenia za pomocą środków komunikacji elektronicznej, o kolejności wniesienia tego zawiadomienia decydują data, godzina oraz minuta wprowadzenia zawiadomienia do systemu teleinformatycznego gminy (art. 9 ust. 4 nowej ustawy). Wobec możliwości wniesienia zawiadomienia za pomocą środków komunikacji elektronicznej oraz faksu w art. 9 ust. 5 ustawy wskazano, że organ gminy ma obowiązek udostępnienia na stronie podmiotowej w Biuletynie Informacji Publicznej informacji o adresie poczty elektronicznej oraz numerze faksu, na które kieruje się zawiadomienia o zamiarze zorganizowania zgromadzenia. Z wprowadzeniem takiej możliwości związana jest również zmiana katalogu informacji, które powinno zawierać zawiadomienie (art. 10 nowej ustawy).

 

Do zawiadomienia należy dołączyć również pisemną zgodę na przyjęcie obowiązków przewodniczącego zgromadzenia – w przypadku jego wyznaczenia (w przypadku wniesienia zawiadomienia za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej – elektronicznej kopii tego dokumentu) oraz zdjęcie organizatora zgromadzenia albo przewodniczącego zgromadzenia – w przypadku jego wyznaczenia (art. 10 ust. 2 i 3 nowej ustawy). Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy, obowiązek dołączenia pisemnej zgody na przyjęcie obowiązków przewodniczącego zgromadzenia ma zapobiec wyznaczaniu na przewodniczącego osób wbrew ich wiedzy czy woli. Rozwiązanie to ma też zapewnić organy gminy, że osoba, która przewodniczy zgromadzeniu i w jego trakcie jest umocowana do podejmowania określonych w ustawie czynności.

Art. 12 i 13 nowej ustawy określa mechanizm postępowania w sprawach tzw. zgromadzeń „krzyżujących się” (czyli zgromadzeń, które mają zostać zorganizowane chociażby częściowo w tym samym miejscu i czasie i nie jest możliwe ich oddzielenie lub zorganizowanie w taki sposób, aby ich przebieg nie zagrażał życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach). W takiej sytuacji ustawodawca w art. 12 ust. 1 nowej ustawy wskazał, że o pierwszeństwie wyboru czasu i miejsca zgromadzenia zdecyduje kolejność wniesienia zawiadomień. W przypadku organizatorów zgromadzeń, którym nie przysługuje pierwszeństwo wyboru miejsca i czasu, organ gminy będzie miał obowiązek niezwłocznego wezwania telefonicznie i za pomocą środków komunikacji elektronicznej, do zmiany miejsca lub czasu tych zgromadzeń. Organ gminy będzie także mógł przeprowadzić rozprawę administracyjną, jeżeli usprawni to uzgodnienie zmiany miejsca lub czasu zgromadzeń, zapewniając w niej udział wszystkim organizatorom (art. 13 ust. 1 nowej ustawy). Aby uniemożliwić blokowanie przeprowadzenia rozprawy przez organizatorów, w art. 13 ust. 2 nowej ustawy wskazano, że niestawienie się organizatora zgromadzenia na rozprawę administracyjną nie będzie wstrzymywało jej przebiegu.

Zakaz zgromadzenia

W świetle nowych rozwiązań organ gminy wydaje decyzję o zakazie zgromadzenia nie później niż na 96 godzin przed planowaną datą zgromadzenia, jeżeli:

  1. jego cel narusza wolność pokojowego zgromadzania się, jego odbycie narusza art. 4 (zawierający przesłanki ograniczenia wolności zgromadzeń, zgodnie z dyspozycją art. 57 zd. drugie Konstytucji RP) lub zasady organizowania zgromadzeń albo cel zgromadzenia lub jego odbycie naruszają przepisy karne;
  2. jego odbycie może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach, w tym, gdy zagrożenia tego nie udało się usunąć w przypadkach, o których mowa w cytowanym powyżej art. 12 lub art. 13 nowej ustawy.

Zupełną nowością jest nałożenie na organ gminy obowiązku niezwłocznego udostępnienia decyzji o zakazie zgromadzenia, w Biuletynie Informacji Publicznej i przekazanie jej organizatorowi zgromadzenia za pomocą środków komunikacji elektronicznej wraz z informacją o jej udostępnieniu (art. 15 ust. 1 nowej ustawy). Jednocześnie organ gminy przekazuje decyzję o zakazie zgromadzenia wraz z aktami sprawy właściwemu sądowi okręgowemu (i to bez względu na to, czy odwołanie od decyzji zostanie w ogóle wniesione). Co niezwykle istotne, termin na wniesienie odwołania od decyzji o zakazie zgromadzenia liczy się od momentu jej udostępnienia w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej organu gminy, a więc odmiennie niż w art. 9 starej ustawy, gdzie termin ten biegł od momentu jej doręczenia.

 

Odwołanie od zakazu

Istotnej zmiany dokonano w procedurze odwoławczej od decyzji o zakazie zgromadzenia. W dotychczasowym stanie prawnym, zgodnie z art. 9 ust. 2 starej ustawy, odwołanie wnosiło się bezpośrednio do wojewody w terminie 24 godzin. Również w terminie 24 godzin od otrzymania odwołania wojewoda był obowiązany je rozpatrzyć. W przepisach nowej ustawy postanowiono, że organizator będzie miał prawo do wniesienia odwołania od decyzji organu gminy o zakazie zgromadzenia, w terminie 24 godzin od jej udostępnienia w BIP-ie, bezpośrednio do sądu powszechnego (sądu okręgowego). Obowiązkiem sądu w takim przypadku będzie niezwłoczne zawiadomienie organu gminy o wniesieniu odwołania od decyzji przez udostępnienie informacji o wniesieniu odwołania na stronie podmiotowej sądu w Biuletynie Informacji Publicznej oraz poinformowanie organizatora zgromadzenia i organu gminy o terminie rozprawy za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Obowiązkiem sądu będzie rozpatrzenie odwołania w postępowaniu nieprocesowym niezwłocznie, lecz nie później jednak niż w terminie 24 godzin od wniesienia odwołania (art. 16 ust. 2 i 3 nowej ustawy). Od postanowienia sądu okręgowego przysługuje, zażalenie  do  sądu apelacyjnego, który rozpatrywałby je w terminie 24 godzin (art. 16 ust. 7 nowej ustawy). Wydanie przez sąd apelacyjny postanowienia kończy drogę sądową, bowiem ustawa wyraźnie wskazuje, że skarga kasacyjna nie przysługuje, a samo postanowienie sądu apelacyjnego podlega natychmiastowemu wykonaniu.

Odbywanie zgromadzenia

Zgodnie z postanowieniem art. 17 nowej ustawy, organ gminy może wyznaczyć swojego przedstawiciela do udziału w zgromadzeniu. Wyznaczenie przedstawiciela jest obowiązkowe w przypadku, gdy istnieje niebezpieczeństwo naruszenia porządku publicznego w trakcie trwania zgromadzenia. Jednocześnie obowiązkiem gminy jest poinformowanie organizatora zgromadzenia o wyznaczeniu swojego przedstawiciela do udziału w zgromadzeniu. Zrezygnowano przy tym z obowiązkowego wyznaczenia przedstawiciela gminy w przypadku zgromadzeń powyżej 500 osób (art. 11 ust. 1 starej ustawy oraz pierwotny projekt nowej ustawy).

Rozwiązanie zgromadzenia

W przypadku zagrożenia życia lub zdrowia ludzi albo mienia w znacznych rozmiarach, naruszenia przepisów ustawy albo przepisów karnych przedstawiciel organu gminy będzie mógł rozwiązać zgromadzenie, jeżeli przewodniczący zgromadzenia, uprzedzony o konieczności jego rozwiązania, tego nie zrobi (art. 20 ust. 1 nowej ustawy). W przypadku wystąpienia ww. okoliczności również funkcjonariusz Policji będzie mógł zwrócić się do przedstawiciela organu gminy o rozwiązanie zgromadzenia (art. 20 ust. 2 nowej ustawy).

Rozwiązanie zgromadzenia następuje przez wydanie decyzji ustnej podlegającej natychmiastowemu wykonaniu, poprzedzonej dwukrotnym ostrzeżeniem uczestników zgromadzenia o możliwości jego rozwiązania, a następnie ogłoszonej przewodniczącemu zgromadzenia lub ogłoszonej publicznie uczestnikom zgromadzenia w przypadku niemożności skontaktowania się z przewodniczącym zgromadzenia. Decyzję tę doręcza się organizatorowi zgromadzenia na piśmie w terminie 72 godzin od jej podjęcia. Organizatorowi zgromadzenia przysługuje wówczas prawo wniesienia odwołania od decyzji do sądu okręgowego właściwego ze względu na siedzibę organu gminy w terminie 7 dni od dnia rozwiązania zgromadzenia. Sąd okręgowy rozpatruje odwołanie nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania odwołania postanowieniem, na które przysługuje zażalenie do sądu apelacyjnego. Od postanowienia sądu apelacyjnego nie przysługuje już skarga kasacyjna.

 

Postępowanie uproszczone

W przypadku, gdy organizator zgromadzenia uzna, że planowane zgromadzenie nie będzie powodować utrudnień w ruchu drogowym, a w szczególności powodować zmiany w jego organizacji, do organizacji takiego zgromadzenia można zastosować postępowanie uproszczone (art. 21 nowej ustawy).

O zamiarze zorganizowania takiego zgromadzenia organizator zawiadamia zgodnie z art. 22 ust. 1 nowej ustawy, telefonicznie lub na adres poczty elektronicznej wskazane we właściwym BIPie, właściwe gminne (miejskie) centrum zarządzania kryzysowego, a w przypadku, gdy w danej gminie nie zostało ono utworzone - wojewódzkie centrum zarządzania kryzysowego (musi to uczynić nie wcześniej niż na 30 dni i nie później niż na 2 dni przed planowaną datą zgromadzenia) Przepis ten formułuje również wymogi formalne dokonywanego zawiadomienia.

Przepisy dotyczące rozwiązania zgromadzenia, na które zezwolono w postępowaniu uproszczonym, są analogiczne do przepisów o rozwiązaniu zgromadzenia, na które zezwolono w postępowaniu zwyczajnym (art. 24-26 nowej ustawy). Jedyną różnicą jest wskazanie, że zgromadzenie takie może zostać rozwiązane również, jeżeli powoduje istotne zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego na drogach publicznych (art. 25 ust. 1 nowej ustawy).

Zgromadzenia spontaniczne

Jak już wskazano, nowa ustawa zawiera, niespotykane wcześniej, uregulowania dotyczące odbywania tzw. zgromadzeń spontanicznych. Zgodnie z art. 27 nowej ustawy, uczestnicy zgromadzenia spontanicznego nie mogą zakłócać przebiegu zgromadzenia organizowanego w trybie zwyczajnym lub uproszczonym.

Przesłanki rozwiązania takiego zgromadzenia przez funkcjonariusza kierującego działaniami Policji zawarto w art. 28 ust. 1 nowej ustawy, zgodnie z którym zgromadzenie spontaniczne może być rozwiązane, jeżeli:

  1. jego przebieg zagraża życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach;
  2. jego przebieg powoduje poważne zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku publicznego;
  3. powoduje istotne zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego na drogach publicznych;
  4. jego przebieg narusza przepisy ustawy albo przepisy karne;
  5. zakłóca przebieg zgromadzenia organizowanego w trybie zwyczajnym lub uproszczonym.

Zgodnie z ust. 2 tego przepisu, rozwiązanie zgromadzenia spontanicznego następuje przez wydanie decyzji ustnej podlegającej natychmiastowemu wykonaniu, poprzedzonej dwukrotnym ostrzeżeniem uczestników zgromadzenia spontanicznego o możliwości jego rozwiązania, a następnie ogłoszonej publicznie uczestnikom tego zgromadzenia. Przepisy nie stanowią jednak o możliwości odwołania od tej decyzji.

Nowa ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia, tj. dnia 14 października 2015 r. (ustawa ogłoszona dnia 29 września 2015 r.).

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Autorzy artykułu

Mateusz Karciarz

prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, doktorant na WPiA UAM, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego

Joanna Kostrzewska

Partner, radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w prawie administracyjnym ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego

Więcej z Przepisów §

Wydarzenia PDS

Więcej wydarzeń

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj