Jednym z licznych organizatorskich zadań, które spoczęły na gminnych barkach w rezultacie wejścia w życie przepisów ustawy z 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym[1] (Dz. U. z 2011 r., Nr 5, poz. 13 ze zm.; dalej: u.p.t.z.) jest zadanie związane z ustalaniem tytułowych opłat.

Mając świadomość, że w praktyce realizacja przedmiotowego zadania generuje liczne wątpliwości interpretacyjne ogniskujące się np. wokół określenia charakteru prawnego opłaty bądź też skutków podatkowych (VAT!) pobierania opłat, w tym miejscu pokrótce wypada odnieść się do zagadnień natury formalnej, rezerwując sobie jednocześnie prawo do odniesienia się do tych problematycznych kwestii w innych, późniejszych opracowaniach.

Przystępując do realizacji tak określonego zadania wyjść trzeba od wskazania, że na mocy art. 15 ust. 1 u.p.t.z. organizowanie publicznego transportu zbiorowego polega m.in. na ustalaniu stawek opłat za korzystanie przez operatorów i przewoźników z przystanków komunikacyjnych i dworców, których właścicielem albo zarządzającym nie jest jednostka samorządu terytorialnego, zlokalizowanych na liniach komunikacyjnych na obszarze właściwości organizatora (pkt. 5) oraz na określaniu przystanków komunikacyjnych i dworców, których właścicielem lub zarządzającym jest jednostka samorządu terytorialnego, udostępnionych dla operatorów i przewoźników oraz warunków i zasad korzystania z tych obiektów (pkt. 6).

Warto przy tym wyraźnie podkreślić, że prawodawca przewidział dwa tryby wprowadzania tytułowych opłat, których aplikacja uzależniona jest od statusu właścicielskiego przystanku (dworca). I tak, za korzystanie przez operatora i przewoźnika z przystanków komunikacyjnych lub dworców, których właścicielem albo zarządzającym jest jednostka samorządu terytorialnego, stawka opłaty jest ustalana w drodze uchwały podjętej przez właściwy organ danej jednostki samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem niedyskryminujących zasad (art. 16 ust. 4).

Przedmiotowa opłata stanowi dochód właściwej jednostki samorządu terytorialnego, z przeznaczeniem na utrzymanie przystanków komunikacyjnych oraz dworców, o których mowa w art. 16 ust. 4 u.p.t.z. oraz realizację zadań określonych w art. 18 tejże - w przypadku, gdy organizatorem jest gmina. Przypomnieć trzeba, że na mocy wspomnianego art. 18 do zadań własnych gminy w zakresie publicznego transportu zbiorowego należą budowa, przebudowa i remont: przystanków komunikacyjnych oraz dworców, których właścicielem lub zarządzającym jest gmina; wiat przystankowych lub innych budynków służących pasażerom, posadowionych na miejscu przeznaczonym do wsiadania i wysiadania pasażerów lub przylegających do tego miejsca, usytuowanych w pasie drogowym dróg publicznych bez względu na kategorię tych dróg.

Natomiast w sytuacji, gdy właścicielem albo zarządzającym przystankiem komunikacyjnym lub dworcem jest inny niż „samorządowy” podmiot interesujące Nas stawki (oraz standardy dotyczące przystanków oraz dworców) ustalane są w drodze negocjacji między gminą, na obszarze której jest usytuowany przystanek komunikacyjny lub dworzec, a wspomnianym innym podmiotem. Należy podkreślić, iż w takiej sytuacji, wspomniane stawki opłat powinny być ustalane z uwzględnieniem niedyskryminujących zasad dla wszystkich operatorów i przewoźników wykonujących publiczny transport zbiorowy na obszarze właściwości organizatora.

Co istotne, prawodawca przesądził, iż stawka opłaty, o której mowa w art. 16 ust. 4 u.p.t.z., nie może być wyższa niż:

• 0,05 zł za jedno zatrzymanie środka transportu na przystanku komunikacyjnym,
• 1 zł za jedno zatrzymanie środka transportu na dworcu.

Należy przy tym pamiętać, że stawka opłaty, o której mowa wyżej, ulega zmianie w stopniu odpowiadającym planowanemu średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych, ustalonemu w ustawie budżetowej na dany rok. Zmiana następuje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym została ogłoszona ustawa budżetowa.