Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Nadzwyczajna podkomisja sejmowa zakończyła prace nad projektem ustawy nowelizującej ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, proponując kolejne zmiany w systemie gospodarki odpadami komunalnymi.

Historia nowelizacji

Na posiedzeniu w dniu 10 września 2014 roku sejmowa podkomisja nadzwyczajna do rozpatrzenia poselskich projektów ustaw: - o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz o zmianie ustawy o własności lokali (druk nr 2377), - o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (druk nr 2404) zakończyła swoje dotychczasowe prace, przyjmując kolejne sprawozdanie, które w miniony piątek (tj. 19 września 2014 roku) zostało opublikowane na stronach sejmowych.

Przypomnijmy, iż podkomisja kierowana przez posła Tadeusza Arkita została powołana w dniu 28 maja 2014 roku w celu łącznego rozpatrzenia dwóch poselskich projektów ustaw o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach: projektu Klubu Parlamentarnego Platformy Obywatelskiej z dnia 12 marca 2014 roku (druk sejmowy: 2377) oraz Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej z dnia 17 marca 2014 roku (druk sejmowy: 2404). Założeniem przyświecającym pracom podkomisji było możliwie szybkie przygotowanie tzw. „małej nowelizacji”, określanej także mianem „nowelizacji technicznej”, która dotyczyć miała najpilniejszych problemów, z jakimi borykają się podmioty uczestniczące w systemie gospodarki odpadami komunalnymi, w tym jednostki samorządu terytorialnego i ich organy. Jednocześnie od początku zakładano, iż równolegle zostaną podjęte działania zmierzające do przygotowania tzw. „dużej nowelizacji” („nowelizacji systemowej”), która miała odnosić się do kwestii o charakterze systemowym i fundamentalnym dla całego systemu, w tym do rozwiązań zakwestionowanych w listopadzie 2013 roku przez Trybunał Konstytucyjny (zob. „Trybunał Konstytucyjny zakwestionował część ustawy śmieciowej”). Równoległe podjęcie prac nad dwoma projektami miało pozwolić na uniknięcie zablokowania pilnych zmian w skutek długotrwałych dyskusji i analiz związanych z zagadnieniami systemowymi.

Podkomisja po raz pierwszy przedłożyła swoje sprawozdanie w dniu 21 lipca 2014 roku. Niestety sejmowe komisje ochrony środowiska i samorządu terytorialnego, do których skierowano oba poselskie projekty ustaw, nie zdołały rozpatrzyć go przed „wakacjami parlamentarnymi”. Kolejne podejście w tym zakresie zostało poczynione w dniu 28 sierpnia 2014 roku, jednakże komisje sejmowe postanowiły skierować projekt ponownie do podkomisji celem uzupełnienia go o dalsze poprawki zgłaszane przez różne środowiska.

W konsekwencji powyższych zdarzeń, procedowany obecnie projekt ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw stanowi kompilację propozycji zawartych w pierwotnych projektach poselskich oraz szeregu dalszych zmian proponowanych już na etapie parlamentarnym. Zgłaszanie kolejnych propozycji zmian sprawiło, iż „szybka” i „techniczna” nowelizacja dotyczy już zmian w 48 artykułach (!) obejmujących łącznie 106 ustępów (!!!). Co gorsza do projektu wprowadzone zostały nie tylko zmiany o charakterze porządkującym i technicznym. Część z nich ma bowiem charakter „systemowy” i wymaga poważnej dyskusji i refleksji nad ich konsekwencjami. Może to poważnie opóźnić dalsze procedowanie ustawy, a w konsekwencji wprowadzenie najpilniejszych i najbardziej oczekiwanych zmian.

Najnowsze propozycje zmian

Większość zmian zawartych w sprawozdaniu z dnia 10 września 2014 roku była przedmiotem analiz we wcześniejszych artykułach publikowanych w Portalu PrawoDlaSamorządu.pl („Kolejny etap prac nad nowelizacja ustawy śmieciowej”; „Propozycje zmian dotyczące PSZOKów”; „Reformatorzy na start – kolejny projekt nowelizacji u.c.p.g.”; „Kolejna nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach?”). Z tej przyczyny w niniejszym artykule przedstawiono wyłącznie wybrane zmiany wprowadzone w ostatnim czasie do projektu nowelizacji.

 

Projektodawcy w dalszym ciągu starają się rozwiązać problem „wielości właścicieli” konkretnej nieruchomości. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach [dalej: u.c.p.g.], od samego początku obowiązywania, zawiera szczególną definicję „właściciela nieruchomości” znacząco szerszą od tradycyjnego ujęcia wynikającego z ustawy Kodeks cywilny. Na gruncie u.c.p.g. za właściciela nieruchomości uznaje się bowiem także współwłaścicieli, użytkowników wieczystych oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomością. W konsekwencji do danej nieruchomości można przypisać jednocześnie kilku właścicieli, którzy zobowiązani są do realizacji obowiązków wynikających z u.c.p.g., w tym do uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Pierwotnie w projekcie nowelizacji proponowano, aby w takich sytuacjach obowiązanym do wykonania obowiązków wynikających z u.c.p.g. był podmiot faktycznie władający nieruchomością, z zastrzeżeniem odmiennej regulacji w przypadku zabudowy wielorodzinnej. Obecnie projektodawcy dodatkowo proponują wprowadzenie zapisu, zgodnie z którym właściciele nieruchomości „mogą w drodze umowy zawartej w formie pisemnej, wskazać podmiot obowiązany do wykonania obowiązków wynikających z ustawy”. Podstawową kwestią wymagającą wyjaśnienia na dalszym etapie prac parlamentarnych jest to czy podmiotem, który na mocy umowy przejąć ma powyższe obowiązki może być wyłącznie jeden z właścicieli nieruchomości czy też może być to osoba trzecia. Jednocześnie wątpliwości może budzić, czy zakresem umowy, zawieranej w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego na zasadzie swobody umów, mogą być wyłącznie wszystkie obowiązki wynikające z u.c.p.g. czy też jedynie część z nich.

Projektodawcy podtrzymali kwestionowane przez część środowisk samorządowych (np. Związek Gmin Wiejskich RP) rozwiązanie zmierzające do „usztywnienia” zasad funkcjonowania punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Projekt ustawy, podobnie jak jego wcześniejsza wersja, zawiera wyraźne zastrzeżenie, iż „Punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych utworzone przez gminę mają charakter stacjonarny”. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom strony samorządowej, projektodawcy zaproponowali przy tym dodanie zapisu zgodnie z którym „Gmina jest obowiązana utworzyć co najmniej jeden punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych, samodzielnie lub wspólnie z inną gminą lub gminami”. Z całą pewnością najnowsza propozycja zakończy spór interpretacyjny dotyczący tego, czy wypełnieniem obowiązku przez gminę jest stworzenie jednego PSZOKu czy też co najmniej dwóch, na co mogłaby wskazywać użyta przez ustawodawcę liczba mnoga słowa „punkt”. Jednocześnie proponowana zmiana ma dodatkowo zmotywować gminy do tworzenia wspólnych PSZOKów (obecnie taka możliwość istnieje na podstawie art. 74 ustawy o samorządzie gminnym, który stanowi podstawę do zawierania porozumień komunalnych), co może mieć szczególnie doniosłe znaczenie w przypadku tzw. „gmin obwarzankowych”, tj. gmin wiejskich otaczających miasto będące odrębną gminą miejską.

W stosunku do wcześniejszej wersji projektu, doprecyzowaniu uległ przepis stanowiący podstawę do wydania przez ministra właściwego do spraw środowiska fakultatywnego rozporządzenia określającego frakcje odpadów podlegających selektywnej zbiórce. Projekt ustawy wyraźnie wskazuje katalog frakcji, które ujęte mogą zostać w takim rozporządzeniu.

Jedna z najważniejszych zmian proponowanych w sprawozdaniu z dnia 10 września 2014 roku dotyczy obligatoryjnego rozdzielenia przetargu na odbiór odpadów komunalnych od przetargu na ich zagospodarowanie. Obecnie to każda z gmin samodzielnie decyduje o tym czy organizować przetarg łączny (kompleksowy) na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych czy też rozdzielać je na kilka części odrębnie wyłaniając podmiot świadczący usługi w zakresie odbioru i transportu odpadów, odrębnie zaś podmiot lub podmioty świadczące usługi w zakresie zagospodarowania kilkunastu frakcji odpadów.

Konsekwencją proponowanej zmiany będzie konieczność wskazania w specyfikacji istotnych warunków zamówienia w przetargu na odbiór odpadów komunalnych instalacji, w szczególności regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, do których podmiot odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, będzie obowiązany przekazać odebrane odpady. Wyjątek w tym zakresie dotyczyć ma wyłącznie niewielkich ilości odebranych odpadów selektywnie zbieranych niepodlegających przekazaniu do regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, w przypadku których możliwe będzie wskazanie podmiotu zbierającego te odpady.

W przypadku gmin posiadających własne instalacje, w tym instalacje regionalne, powierzenie zagospodarowywania odpadów możliwe będzie na zasadach ogólnych wynikających z ustawy o gospodarce komunalnej. Tym samym w tym zakresie zastosowanie będzie mogła znaleźć koncepcja zamówienia „in-house”.

Planowana zmiana ma na celu zwiększenie kontroli gmin nad strumieniem odpadów i uniknięcie sytuacji, w których nierzetelni przedsiębiorcy, dążąc do minimalizacji własnych kosztów zagospodarowują odpady niezgodnie z przepisami, jednocześnie przedkładając gminom nierzetelnie przygotowane dokumenty stanowiące podstawę późniejszych sprawozdań.

Propozycję zmian w przedmiotowym zakresie należy ocenić negatywnie i to z kilku powodów. Po pierwsze, zmiana ta z całą pewnością nie ma charakteru „technicznego” i nie powinna się znaleźć w „małej nowelizacji”, która ze swej istoty miała możliwie szybko przejść całą procedurę parlamentarną. Wszechstronne i wnikliwe przeanalizowanie przedmiotowej zmiany oraz związanej z nią konsekwencji wymaga czasu, co spowolni ostateczne uchwalenie innych – dużo pilniejszych – zmian.

Po drugie, zmiana ta może negatywnie wpłynąć na wysokość opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Obecnie przedsiębiorcy wygrywający przetarg na odbiór i zagospodarowanie odpadów w szeregu gmin mogli organizować zagospodarowanie całego strumienia zebranych odpadów komunalnych w poszczególnych instalacjach, negocjując w tym zakresie korzystniejsze ceny. Proponowana zmiana sprawi, iż gminy działające samodzielnie, zwłaszcza gminy małe i średnie, samodzielnie co do zasady w trybie konkurencyjnym będą zmuszone poszukiwać instalacje, które po najkorzystniejszej cenie zapewnią zagospodarowanie odpadów. Jednocześnie należy liczyć się ze wzrostem kosztów administracyjnych po stronie gmin, które zmuszone będą podołać nowym obowiązkom.

Po trzecie, proponowana zmiana może znacząco utrudnić sytuację niewielkich samorządów, które zamiast jednego kompleksowego przetargu, zobowiązane będą organizować nawet kilkanaście postępowań zmierzających do wyłonienia instalacji, w których możliwym będzie zagospodarowanie wszystkich frakcji odpadów komunalnych powstających na terenie gminy, począwszy od zmieszanych odpadów komunalnych, a skończywszy na lekach i chemikaliach. W przypadku niewielkich urzędów gmin tego typu nowe zadania organizacyjne mogą okazać się trudne do realizacji, zwłaszcza w początkowym okresie. Pełna organizacja logistyki całości strumienia odpadów komunalnych powstających w gminie nie jest bowiem zadaniem prostym i wymaga bogatej wiedzy i doświadczenia, a to wymaga czasu, którego procedowana ustawa nie uwzględnia.

Po czwarte, kontrola sposobu zagospodarowania odpadów komunalnych odbieranych od właścicieli nieruchomości powinna być w pierwszej kolejności zadaniem inspekcji ochrony środowiska, której powinno zapewnić się odpowiednie środki finansowe i osobowe w tym zakresie. To właśnie te organy winny czuwać nad przestrzeganiem przepisów prawa ochrony środowiska i sankcjonować stwierdzane obecnie naruszenia związane z tzw. „przetargami kompleksowymi”. Przerzucenie tego zadania na organy jednostek samorządu gminnego, w oparciu o przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych oraz Kodeks cywilny, może okazać się rozwiązaniem co najmniej niewystarczającym.

Na koniec podkreślić należy, iż projektodawcy nie zastrzegli w analizowanym zakresie żadnych przepisów przejściowych pozwalających gminom przygotować się na proponowane zmiany. Ustawa nowelizująca miałaby wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Tym samym obowiązek organizacji odrębnych przetargów dotyczyłby wszystkich gmin, które znajdują się obecnie na etapie przygotowywania kolejnych postępowań zmierzających do wyłonienia podmiotu zajmującego się odbiorem i zagospodarowaniem odpadów komunalnych. Obowiązek ten należałoby odnieść także do gmin, które w chwili wejścia w życie ustawy miały rozpoczęte, lecz niezakończone postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego. W konsekwencji w przypadku szeregu gmin niemożliwym byłoby wyłonienie we właściwym terminie nowego operatora systemu, co z kolei mogłoby negatywnie wpłynąć na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych.

Kolejna propozycja zmian zawarta w sprawozdaniu z dnia 10 września 2014 roku dotyczy nieruchomości, na których znajdują się domki letniskowe lub innych nieruchomości wykorzystywanych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe. Problem ten wielokrotnie sygnalizowany był przez przedstawicieli gmin, zwłaszcza o charakterze turystycznym. Projektodawcy proponują, aby w przypadku tego typu nieruchomości, o ile wykorzystywane są jedynie przez część roku, rada gminy uchwalała ryczałtową stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi za rok od domku letniskowego, działki lub od innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe. Ryczałtowa stawka opłaty w takich przypadkach byłaby ustalana jako iloczyn średniej ilości odpadów powstających na nieruchomościach zamieszkałych na obszarze gminy, wyrażonej w liczbie pojemników oraz stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o której mowa w art. 6k ust. 1 pkt 2 u.c.p.g.

Pomimo pozytywnej oceny intencji projektodawców, wątpliwości budzić może merytoryczna strona proponowanego przepisu. W projekcie posłużono się bowiem zwrotem „wykorzystywanie nieruchomości jedynie przez część roku”, co przeciwstawić należy „wykorzystywaniu nieruchomości przez cały rok”. Tego typu niedookreślone pojęcie stwarza szerokie pole do interpretacji i powstawania sporów, w jakich sytuacjach dana nieruchomość będzie mogła być zakwalifikowana do jednej bądź drugiej kategorii. Oczywiście podstawowym tłem tego typu sporów będzie rachunek ekonomiczny. Jednocześnie proponowane rozwiązanie stworzy dodatkową kategorię nieruchomości, obok nieruchomości zamieszkałych i niezamieszkałych, na których powstają odpady komunalne. Może to dodatkowo komplikować prawidłową interpretację ustawy i jej stosowanie.

Odrębną kwestią jest określenie zryczałtowanej opłaty publicznoprawnej, która w coraz większym stopniu zdaje się zatracać cechę ekwiwalentności pozwalającej odróżnić ją od podatku lokalnego. Ustawodawca, wprowadzając coraz dalsze modyfikacje w tym zakresie zdaje się tracić z oczu pierwotne założenie o charakterze tego świadczenia. Uznanie zaś opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi za podatek lokalny wiązać się będzie z koniecznością dużo bardziej precyzyjnego określenia w ustawie wszystkich koniecznych elementów stosunku daninowego, pozostawiając niewielki zakres swobody organom samorządu terytorialnego.

Powyższą uwagę odnieść można także do propozycji możliwości finansowania z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi usuwania tzw. „dzikich wysypisk”. Kwestie te wymagają szczególnego namysłu ze strony ustawodawcy, zwłaszcza w kontekście zapowiadanych „zmian systemowych”.

Kolejna zmiana dotyczyć ma zwolnień podmiotowych (obecnie ustawa dotyczy zwolnień przedmiotowych). Projektodawcy proponują, aby rada gminy mogła zwolnić w całości lub w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, w części dotyczącej gospodarstw domowych, w których dochód nie przekracza kwoty uprawniającej do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, o której mowa w art. 8 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182, z późn. zm.). Abstrahując od kwestii legislacyjnych i braku określenia charakteru uchwały (czy jest to akt prawa miejscowego) należy zwrócić uwagę na wątpliwości dotyczące źródła finansowania ww. zwolnień. Ustawodawca zakładał pierwotnie, iż system gospodarki odpadami komunalnymi ma mieć charakter „samobilansujący się”, zaś opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi ma mieć charakter ekwiwalentny względem usług, jaką otrzymują właściciele nieruchomości. W konsekwencji ww. zwolnienia winny być finansowane przez gminy z „ogólnego budżetu”, nie wpływając na wysokość opłat ponoszonych przez pozostałych właścicieli nieruchomości. Kwestia ta powinna zostać wprost uregulowana w ustawie. Jednocześnie podkreślić należy, iż zmiana w tym zakresie nie ma charakteru „technicznego”, lecz systemowy i winna być rozpatrywana łącznie z ministerialnym projektem dotyczącym wysokości opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Zmianie mają także ulec przepisy dotyczące wydawania decyzji administracyjnych w przedmiocie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. W razie wydania decyzji na skutek niezłożenia deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi albo uzasadnionych wątpliwości co do danych zawartych w deklaracji, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi w wysokości określonej w decyzji, obowiązywać będzie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym następuje zmiana danych niezbędnych do określenia wysokości tej opłaty. Po doręczeniu przedmiotowej decyzji, złożenie deklaracji będzie niedopuszczalne, jeżeli nie nastąpi zmiana danych niezbędnych do określenia wysokości tej opłaty, w tym stawki opłaty. Właściciel nieruchomości, wobec którego została wydana przedmiotowa decyzja, w przypadku zmiany danych będzie obowiązany do złożenia deklaracji. Dotyczyć to będzie także przypadku zmiany stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

W przypadku pozostałych właścicieli nieruchomości zmiana stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie będzie skutkować koniecznością składania nowych deklaracji. Podmioty te będą zobowiązane uiszczać opłatę w zmienionej wysokości w oparciu o dane wynikające z deklaracji oraz o nową wysokość stawek. W praktyce tego typu rozwiązanie budzić może szereg trudności. Trudno bowiem oczekiwać, iż nawet w przypadku najlepiej przeprowadzonej akcji informacyjno-edukacyjnej, wszyscy właściciele nieruchomości zorientują się, iż mają uiszczać opłatę w wysokości innej aniżeli ta widniejąca na złożonych przez nich deklaracjach.

Projektodawcy ograniczyli zakres zmian dotyczących uchwały w sprawie szczegółowego zakresu usług świadczonych w zamian za opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Projekt dopuszcza zróżnicowanie częstotliwości odbierania odpadów w szczególności, w zależności od ilości wytwarzanych odpadów i ich rodzajów, z tym że w okresie od kwietnia do października częstotliwość odbierania zmieszanych odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne nie może być rzadsza niż raz na tydzień z budynków wielolokalowych i nie rzadsza niż raz na dwa tygodnie z zabudowy jednorodzinnej. Jednocześnie w przypadku gmin wiejskich oraz części wiejskiej gmin miejsko-wiejskich częstotliwość odbierania zmieszanych odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne będzie mogła być rzadsza. W uchwale tej rada gminy będzie zobowiązana także określić tryb i sposób zgłaszania przez właścicieli nieruchomości przypadków niewłaściwego świadczenia usług przez przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości lub przez prowadzącego punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Pozytywnie należy ocenić odstąpienie przez projektodawców w przypadku przedmiotowej uchwały od obowiązku jej uzgadniania z państwowym inspektorem sanitarnego. Obowiązek w tym zakresie został ograniczony wyłącznie do zaopiniowania projektu uchwały.

Podsumowanie

Przygotowywany projekt ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach coraz bardziej zdaje się zwiastować kolejną „rewolucję odpadową”. Jego poszerzanie o kolejne zmiany, często o charakterze systemowym (np. rozłączne przetargi, zwolnienia podmiotowe) może utrudnić i znacząco opóźnić przyjęcie potrzebnych i oczekiwanych zmian. Tymczasem w szeregu gmin z niecierpliwością oczekuje się najpilniejszych zmian, dotyczących m.in. egzekucji administracyjnej.

Projektodawcy jak najszybciej powinni podjąć decyzję o wyłączeniu wszystkich „kontrowersyjnych” i spornych tematów, w tym o charakterze systemowym, do odrębnej nowelizacji nad którą prace mogą trwać dalej bez uszczerbku dla gmin i ich mieszkańców. Ich wprowadzenie winno się wiązać z określeniem stosownego okresu przejściowego, który pozwoli na odpowiednie przygotowanie się do zakresu i skali proponowanych zmian. Obecnie jak najszybciej powinny zostać zakończone prace nad zmianami mającymi rzeczywiście „techniczny” charakter, które bez zbędnej zwłoki powinny wejść w życie. Jednocześnie należy postawić na obecnym etapie tamę dalszym propozycjom zmian o charakterze systemowym i rozbudowywaniu projektu nowelizacji.

Niezmiennym przy tym pozostaje postulat przystąpienia do prac nad nową ustawą, która bazując na obecnych założeniach, w sposób całościowy i spójny ureguluje system gospodarki odpadami komunalnymi. Jej przygotowanie winno się odbyć z wykorzystaniem dotychczasowych wniosków i doświadczeń z udziałem praktyków na co dzień mających do czynienia z przedmiotową materią. Wiele problemów, z którymi borykają się gminy (np. w zakresie prawidłowego uchwalenia regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach) znajduje się obecnie poza zakresem zainteresowania prawodawcy.

Na temat planowanej nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach pisaliśmy także w artykułach:

1. „Kolejny etap prac nad nowelizacja ustawy śmieciowej”;
2. „Propozycje zmian dotyczące PSZOKów”;
3. „Reformatorzy na start – kolejny projekt nowelizacji u.c.p.g.”;
4. „Kolejna nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach?”.

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj