Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

W ubiegłym tygodniu upubliczniony został kolejny projekt nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, który usprawnić ma gminne systemy odpadowe.

W dniu 13 marca 2014 roku upubliczniony został kolejny projekt nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, który w najbliższym czasie jako projekt poselski ma zostać wniesiony do Sejmu. Celem projektu jest wprowadzenie najpilniejszych zmian w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, niezbędnych dla uniknięcia rozbieżności interpretacyjnych związanych ze stosowaniem ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach [dalej: u.c.p.g]. Projekt nie obejmuje kwestii ustalania opłat, zwolnień przedmiotowych i dopłat, które nakazał zmienić Trybunał Konstytucyjny (szerzej: Trybunał Konstytucyjny zakwestionował część ustawy śmieciowej oraz Uzasadnienie wyroku TK w sprawie ustawy śmieciowej). Zagadnienia te mają stać się przedmiotem odrębnej nowelizacji, która powinna wejść w życie nie później niż w ciągu 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Kto jest właścicielem nieruchomości?

Projektodawcy proponują doprecyzowanie przepisów dotyczących pojęcia właściciela nieruchomości. W przypadku wielości właścicieli danej nieruchomości w rozumieniu u.c.p.g. (np. właściciel nieruchomości w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego, użytkownik wieczysty i użytkownik) obowiązki wynikające z ustawy ciążyć będą na podmiocie faktycznie władającym nieruchomością. Powyższa zasada nie będzie miała zastosowania do nieruchomości zabudowanych budynkiem lub budynkami wielolokalowymi, w których ustanowiono odrębną własność lokali. W ich przypadku nadal obowiązywać będzie zasada, iż obowiązki wynikające z ustawy obciążają osobę lub osoby sprawujące zarząd nieruchomością wspólną, w rozumieniu przepisów ustawy o własności lokali lub właścicieli lokali, jeżeli zarząd nie został wybrany. Co więcej projektodawcy proponują doprecyzowanie przepisów poprzez wskazanie, iż w przedmiotowej sytuacji obowiązki wynikające z ustawy obciążają także zarząd spółdzielni mieszkaniowych. Kwestia ta od początku tzw. „rewolucji śmieciowej” wywoływała liczne wątpliwości, do których odnosił się także Trybunał Konstytucyjny.

Jednocześnie projektodawcy proponują dokonanie nowelizacji ustawy o własności lokali, poprzez wskazanie, iż na koszty zarządu nieruchomością wspólną składają się w szczególności opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o których mowa w art. 6h u.c.p.g.

Zmiany dotyczące PSZOK

Projekt nowelizacji w licznych przepisach odnosi się do punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych [dalej: PSZOK]. Na gminy nałożony ma zostać obowiązek tworzenie stacjonarnych punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy. Stacjonarne PSZOKi mają zapewnić przyjmowanie co najmniej takich odpadów komunalnych jak: przeterminowane leki i chemikalia, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, zużyte opony, odpady zielone, popiół z palenisk domowych oraz odpady budowlane i rozbiórkowe stanowiące odpady komunalne, a także odpadów określonych w rozporządzeniu wydawanym fakultatywnie przez ministra środowiska na podstawie nowego przepisu - art. 4a. Proponowana zmiana w ocenie projektodawców ma przesądzić, iż „mobilne formy zbierania odpadów nie mogą być potraktowane jako wypełnienie obowiązku utworzenia PSZOK przez gminę”. Jednocześnie w pozostałych przepisach dotyczących PSZOKów projektodawcy odstąpili od doprecyzowania ich charakteru, posługując się w dalszych ciągu szerszym pojęciem, jakim jest „punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych” (z pominięciem określenia jego stacjonarnego charakteru). Proponowane rozwiązanie w praktyce skutkować może niestety dalszymi wątpliwościami. Projektodawcy nie przesądzili bowiem wprost statusu mobilnych PSZOKów (tzw. mobilna zbiórka odpadów problemowych, „gratowozy”), jak również PSZOKów lokalnych (ogólnodostępnych pojemników przeznaczonych do zbierania odpadów selektywnych). Obie te kategorie PSZOKów winny stanowić uzupełnienie systemu PSZOKów stacjonarnych. Brak wyraźnej regulacji może stanowić szczególnie duży problem w zakresie sposobu ich finansowania (czy mogą być finansowane z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi).

Projektodawcy proponują także wprowadzenie wyraźnego przepisu, zgodnie, z którym nie wymaga uzyskania wpisu do rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości prowadzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Projekt zakłada, iż prowadzący taki punkt jest posiadaczem odpadów prowadzącym zbieranie odpadów w rozumieniu ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach.

Do obowiązków podmiotów prowadzących PSZOK należeć będzie przekazywanie przyjętych od właścicieli nieruchomości selektywnie zebranych odpadów komunalnych do instalacji odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, o której mowa w art. 17 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach. Jednocześnie podmioty te będą zobowiązane do przekazywania przyjętych od właścicieli nieruchomości odpadów zielonych do regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych.

Kolejnym obowiązkiem podmiotu prowadzącego PSZOK, z wyłączeniem gminy, będzie sporządzanie rocznych sprawozdań. Sprawozdania te będą przekazywane wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta w terminie do 31 stycznia za poprzedni rok kalendarzowy.

Wraz z nowymi obowiązkami podmiotów prowadzących PSZOK projektodawcy proponują rozbudowanie przepisów sankcyjnych zamieszczonych w u.c.p.g. Sankcja ma być przewidziana wobec podmiotów, które przekazują odpady zielone do instalacji innej niż regionalna instalacja do przetwarzania odpadów komunalnych albo do instalacji przewidzianej do zastępczej obsługi tego regionu. Podobnie sankcjonowane będzie przekazywanie nierzetelnych rocznych sprawozdań, jak również przekazywanie ich po ustawowo określonym terminie. Kary w przedmiotowym zakresie nakładać będzie wójt.

Zmiany dotyczące selektywnej zbiórki odpadów komunalnych

Kolejna grupa zmian dotyczyć ma zasad selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Po pierwsze projektodawcy proponują, aby selektywna zbiórka odpadów komunalnych była obowiązkowa. Będzie to zatem kolejny obowiązek spoczywający na właścicielach nieruchomości w rozumieniu u.c.p.g. Właściciel nieruchomości miałby deklarować czy zamierza realizować ten obowiązek, płacąc podstawową stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, czy też, nieprowadząc selekcji zgadza się na płacenie stawki wyższej (obecnie stawka podstawowo dotyczy odpadów zmieszanych, zaś stawka niższa dotyczy odpadów selektywnie zbieranych). Stawka wyższa będzie zatem miała charakter sankcyjny. Zmiana w tym zakresie w niektórych przypadkach wymagać będzie pilnej nowelizacji uchwał rad gmin / zgromadzeń związków międzygminnych, jeżeli posłużono się w nich określeniami „stawka wyższa”, „stawka niższa”. Jednocześnie przedsiębiorca odbierający odpady komunalne o braku selekcji informować będzie nie tylko gminę (związek międzygminny), ale także właściciela nieruchomości.

Zmianie ulec ma także zakres regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach. Uchwała ta ma określać prowadzenie selektywnego zbierania i odbierania lub przyjmowania przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych co najmniej takich odpadów komunalnych jak: przeterminowane leki i chemikalia, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, zużyte opony, odpady zielone, popiół z palenisk domowych oraz odpady budowlane i rozbiórkowe stanowiące odpady komunalne. Regulamin będzie musiał regulować także zasady selektywnej zbiórki odpadów określonych w rozporządzeniu wydawanym fakultatywnie przez ministra środowiska na podstawie nowego przepisu - art. 4a.

Rada gminy będzie mogła także wprowadzić obowiązek selektywnego zbierania innych frakcji odpadów komunalnych.

Istotną nowością może okazać się wprowadzenie nowego przepisu dającego ministrowi właściwemu do spraw środowiska kompetencję do wydania rozporządzenia określającego:

1.      odpady komunalne podlegające obowiązkowi selektywnego zbierania inne niż przeterminowane leki i chemikalia, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe odpady budowlane i rozbiórkowe, zużyte opony, odpady zielone oraz popiół z palenisk domowych;

2.       szczegółowy sposób selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów oraz kiedy wymóg selektywnego zbierania uważa się za spełniony,

Przy wydawaniu przedmiotowego rozporządzenia minister ma się kierować potrzebą ujednolicenia wymagań w zakresie zbierania na obszarze kraju oraz ułatwieniem zbierania, w szczególności przez wskazanie odpadów zbieranych w ramach poszczególnych frakcji.

Wprowadzenie przedmiotowego rozwiązania w obecnej chwili może skutkować znaczącymi kosztami po stronie gmin czy związków międzygminnych, które od ponad 8 miesięcy realizują własne (autorskie) systemy selektywnej zbiórki odpadów. Próby ujednolicania zasad w tym zakresie skutkować będą koniecznością dostosowania przyjętych rozwiązań do nowych zasad, co wiązać może się z koniecznością wymiany zakupionych pojemników, organizacji odbioru dodatkowych frakcji nieprzewidzianych w obecnie obowiązujących umowach z przedsiębiorcami zajmującymi się odbiorem odpadów komunalnych.

Równie istotna jest kompetencja ministra do określenia, kiedy wymóg selektywnej zbiórki odpadów został spełniony. Wymogi te rzutować będą na wysokość opłat uiszczanych przez właścicieli nieruchomości. Pojawia się zatem pytanie czy kwestia ta winna być regulowana w rozporządzeniu i czy kwestia ta winna być przez prawodawcę określana fakultatywnie. Być może lepszym rozwiązaniem byłoby zamieszczenie tych elementów w akcie rangi ustawowej.

Deklaracje i opłaty

Jedną z najważniejszych zmian zawartych w projekcie jest uchylenie przepisu u.c.p.g. przyznającego wójtom, burmistrzom, prezydentom miast czy zarządom związków komunalnych kompetencje organów egzekucyjnych. Oznacza to powrót do stanu prawnego sprzed wejścia w życie ustawy z dnia 25 stycznia 2013 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, kiedy to co do zasady organami egzekucyjnymi opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi byli naczelnicy urzędów skarbowych. Propozycję zmian w tym zakresie przyjąć należy z najwyższym uznaniem. Należy jednakże postulować do ustawodawcy o wprowadzenie jednoznacznych przepisów przejściowych odnoszących się do postępowań egzekucyjnych wszczętych na gruncie obecnie obowiązujących przepisów i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej. Odrębną kwestią pozostaje konieczność kolejnej zmiany statutów związków międzygminnych, których organom przyznano kompetencje egzekucyjne.

Wśród istotnych zmian proponowanych w ustawie nowelizującej wskazać należy na przepisy dotyczące deklaracji i opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Najważniejsza propozycja w tym zakresie znosi obowiązek składania nowych deklaracji w przypadku zmiany stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Ustalenie nowej wysokości opłaty następować ma wówczas w drodze korekty deklaracji dokonanej z urzędu przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Jedynie w przypadku złożenia sprzeciwu właściciel nieruchomości będzie obowiązany do złożenia nowej deklaracji.

W nowelizacji proponuje się także, aby w przypadku, gdy z powodu zmiany miejsca zamieszkania, w danym miesiącu na danej nieruchomości, mieszkaniec zamieszkuje przez część miesiąca, opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi na rzecz każdej z gmin ponosi się proporcjonalnie do czasu zamieszkania na terenie danej gminy. Pojawia się pytanie na ile to rozwiązanie współgrać będzie z obecnie obowiązującymi przepisami określającymi obowiązek złożenia nowej deklaracji ze skutkiem na miesiąc, w którym nastąpiła zmiana.

Zmianie ulec mają także przepisy związane z samą deklaracją. W projekcie nowelizacji proponuje się doprecyzowanie obecnie obowiązujących przepisów, które dotychczas były niejednolicie interpretowane (szerzej: Co powinna zawierać deklaracja śmieciowa, czyli dziwna interpretacja Ministerstwa). Projektodawcy proponują określenie w u.c.p.g., iż deklaracja zawiera dane niezbędne do ustalenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz wyliczenie wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Jednocześnie deklaracja będzie mogła zawierać następujące dane osobowe:

1. imię i nazwisko właściciela nieruchomości oraz jego adres,
2. adres nieruchomości,
3. dane stanowiące podstawę zwolnień podmiotowych lub dopłat,
4. numer telefonu właściciela nieruchomości,
5. adres e-mail właściciela nieruchomości.

Posłużenie się w tym przypadku wyliczeniem literowym zamiast punktowym uznać należy za błąd redakcyjny. Nie znajduje natomiast usprawiedliwienia odwołanie się do zwolnień podmiotowych, które nie są dozwolone na gruncie u.c.p.g. Ustawa ta odnosi się wyłącznie do zwolnień przedmiotowych, do których wątpliwości i tak wyraził Trybunał Konstytucyjny.

W projekcie nowelizacji proponuje się także doprecyzowanie przepisów dotyczących obowiązków właścicieli nieruchomości niezamieszkałych, na których powstają odpady komunalne. Podmioty te będą zobligowane uiszczać opłatę związaną z ilością zadeklarowanych pojemników z odpadami komunalnymi.

Kolejna zmiana dotyczyć ma lokali mieszkalnych, w których prowadzona jest obsługa biurowa działalności gospodarczej. W takim przypadku całą nieruchomość będzie traktowało się jako nieruchomość mieszkalną. Właściciele tego typu nieruchomości nie będą musieli podpisać odrębnych umów na odbiór odpadów komunalnych związanych z działalnością gospodarczą lub deklarować odrębnej ilości pojemników z nią związanych.

Projektodawcy proponują, aby rada gminy, określając termin, częstotliwość i tryb uiszczania opłaty zobligowana będzie określić czy opłata ta uiszczana ma być z dołu czy z góry. Obecnie kwestia ta rodzi liczne wątpliwości (szerzej: Z góry czy z dołu – terminy wnoszenia opłat za odpady komunalne).

Wątpliwości budzi propozycja dotycząca zakresu usług świadczonych w zamian za pobieraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi (Co w zamian za opłatę śmieciową - kontrowersyjne orzeczenia WSA). Nie dokonując zmian w art. 6r ust. 3 u.c.p.g., który obliguje radę gminy do określenia ilości odbieranych odpadów, projektodawcy proponują dodanie nowych przepisów przewidujących, iż w zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina zapewnia właścicielom nieruchomości pozbywanie się wszystkich rodzajów odpadów komunalnych, przy czym rozumie się przez to odbieranie odpadów bezpośrednio z terenu nieruchomości, przyjmowanie odpadów przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz zapewnianie przyjmowania tych odpadów przez gminę w inny sposób.

Jednocześnie projekt zakłada, iż dopuszcza się ograniczenie ilości odpadów zielonych, opon, odpadów wielkogabarytowych oraz odpadów budowlanych i rozbiórkowych stanowiących odpady komunalne odbieranych lub przyjmowanych przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości w zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

W zakresie częstotliwości odbioru odpadów projekt zakłada, iż w zakresie zmieszanych odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne w okresie od kwietnia do października nie może być ona rzadsza niż raz na dwa tygodnie z zabudowy jednorodzinnej i nie rzadsza niż raz na tydzień z zabudowy wielorodzinnej.

Proponowane rozwiązania zdają się być nie do końca spójne ze sobą. Jednocześnie gminy, wdrażając nowe rozwiązania uwzględnić będą musiały zakres umów, jakie zawarły z wyłonionymi w drodze przetargów przedsiębiorcami. Umowy te, zawierane w wielu przypadkach na kilka lat, mogły przewidywać mniejszy zakres usług aniżeli ten, który wynikać będzie ze znowelizowanych przepisów. Odrębną kwestią pozostaje ich wpływ na kosztową stronę funkcjonowania systemu.

W przypadku usług dodatkowych uchwała rady gminy określać będzie nie tylko ich zakres i cenę, ale także zasady ich świadczenia.

Sprawozdania i analizy

Odrębna grupa zmian dotyczy sprawozdawczości oraz analityki związanej z nowym systemem gospodarki odpadami komunalnymi. Zmianie ma ulec częstotliwość składania niektórych sprawozdań (z kwartalnych na półroczne). Inne będą także dane zamieszczane w poszczególnych sprawozdaniach. Uproszczeniu ma ulec także tryb ich weryfikacji, która obecnie miała podwójny (równoległy) charakter.

Inne zmiany

Na zakończenie należy zwrócić osobną uwagę na propozycję dotyczącą regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. Projekt zakłada, iż gmina zapewnia budowę regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, jeżeli wynika to z wojewódzkiego planu gospodarki odpadami, o którym mowa w ustawie z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach. Czy w związku z powyższym gmina (odpowiednio związek międzygminny) nie będą mogły uczestniczyć w budowie RIPOKów nieujętych obecnie w wojewódzkich planach gospodarki odpadami komunalnymi? Czy zatem powstawać będą mogły jedynie gminne instalacje już zaplanowane, w pozostałym zaś zakresie jedynie instalacje prywatne niemające zapewnionego strumienia odpadów? Niestety uzasadnienie projektu nie zawiera odpowiedzi na to pytania. Przepis ten wymaga jednak w przyszłości głębszej analizy celem szczegółowego określenia skutków, jakie mogą być związane z jego uchwaleniem.

Okresy przejściowe

Nowe przepisy mają wejść w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia ustawy nowelizującej. Nie będzie to jednak oznaczało automatycznej utraty mocy obowiązującej dotychczasowych aktów prawa miejscowego. Mają one zachować moc do czasu wydania nowych uchwał na podstawie zmienionych przepisów. Wyjątkiem mają być uchwały w sprawie szczegółowego zakresu usług świadczonych w zamian za opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, które mają zachować moc obowiązująca nie dłużej niż 3 miesiące od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej, o ile są niezgodne z nowymi rozwiązaniami.

Podsumowanie

Przygotowany projekt ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz o zmianie ustawy o własności lokali zawiera szereg potrzebnych rozwiązań. Część z nich wymaga jednak dalszej szczegółowej analizy i dyskusji. Należy przy tym pamiętać, iż jest to wstępna wersja projektu, która w trakcie prac legislacyjnych może ulec poważnym zmianom.

Za najpoważniejszy mankament należy uznać sposób dokonywania zmian w u.c.p.g. Obecnie planowana nowelizacja zakłada zmianę w 38 artykułach. Nie jest to przy tym ostatnia zmiana planowana na ten rok, przy czym nie sposób określić zakresu kolejnych nowelizacji. Chyba najwyższy czas podjąć decyzję o przygotowaniu projektu nowej ustawy. Inaczej zagubimy się w nieskończonej ilości nowelizacji.

Jeśli interesuje Cię ta tematyka i potrzebujesz wsparcia merytorycznego, czytaj dalej. 

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj