Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

W dniu 21 stycznia 2014 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że zasady rekompensaty pracy w godzinach nadliczbowych pracowników samorządowych, są zgodne z Konstytucją i Europejską Kartą Społeczną, w takim zakresie w jakim dotyczą pracowników samorządowych zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy.

Zgodnie z art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (dalej jako: „Ustawa”) pracownikowi samorządowemu za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje, według jego wyboru, wynagrodzenie albo czas wolny w tym samym wymiarze. Na podstawie przepisów Ustawy pracownikowi samorządowemu nie przysługują dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych, które przewiduje kodeks pracy. Przyjmuje się bowiem, że przepis art. 42 ust 4 Ustawy stanowi regulację szczególną wobec kodeksu pracy i wyczerpująco reguluje kwestię nadgodzin. Stąd pracownikowi samorządowemu za pracę w nadgodzinach przysługuje wyłącznie wynagrodzenie lub czas wolny w tym samym wymiarze. Przepisów kp nie stosuje się w tym zakresie, toteż dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikom samorządowym nie przysługują, chyba że dodatki takie przewiduje regulamin pracy lub regulamin wynagradzania danej jednostki.

Z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego co do zgodności art. 42 ust. 4 Ustawy z Konstytucją zwrócił się Sąd Rejonowy w Gliwicach, który rozpoznaje roszczenia Pani Dyrektor Rodzinnego Domu Dziecka z tytułu wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Pozwaną w sprawie jest Gmina, jako organ prowadzący Dom Dziecka i pracodawca powódki.

Sąd Rejonowy ustalił, że Pani Dyrektor, pełniąca również obowiązki wychowawcy pracowała przeciętnie po 14 godzin od poniedziałku do piątku oraz po 12 godzin w soboty i niedziele, będąc zatrudnioną w podstawowym systemie czasu pracy, gdzie praca jest świadczona 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w miesięcznym okresie rozliczeniowym. Za czas przepracowany ponad normę czasu pracy, pracodawca nie udzielił powódce czasu wolnego, ani nie wypłacił jej wynagrodzenia za pracę, w tym za prace w godzinach nadliczbowych.

W ocenie Sądu Rejonowego w Gliwicach prawo pracownika samorządowego do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych bez prawa do dodatku 50% lub l 00% jest sprzeczne z zasadą równości wobec prawa, niedyskryminacji oraz sprawiedliwości społecznej i narusza prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Sąd Rejonowy wskazał, że wynagrodzenie za pracę nadliczbową nie tylko stanowi ekwiwalent z tytułu wykonanej pracy, mając w tym zakresie charakter dopłaty, ale również rekompensuje zwiększony wysiłek oraz uciążliwość pracy nadliczbowej, w tym jej negatywny wpływ na możliwość organizowania przez pracownika swojego czasu wolnego. W ocenie Sądu wynagrodzenie za pracę nadliczbową może w pewnym stopniu pełnić także funkcję prewencyjną, powstrzymując pracodawców od zwiększania obciążeń zatrudnionych pracowników, zachęcając pośrednio, w razie trwałego wzrostu zapotrzebowania na pracę, do podnoszenia poziomu zatrudnienia.

Trybunał Konstytucyjny przesądzając o zgodności zaskarżonego przepisu z Konstytucją, uznał, że nie narusza on zasady równości, gdyż istnieje istotna różnica między pracą pracowników podlegających kodeksowi pracy oraz pracą pracowników samorządowych. Ci ostatni należą bowiem do szerszej kategorii pracowników służby publicznej (obok członków korpusu służby cywilnej, pracowników urzędów państwowych, czy kontrolerów NIK). Wykonują pracę na rzecz państwa i społeczności  lokalnych, która ma charakter misji publicznej. Tradycyjnie przyjmuje się, że indywidualny interes musi ustąpić przed interesem publicznym. Wyraża się to między innymi w większej dyspozycyjności tych pracowników oraz tym, że w razie, gdy wymaga tego interes publiczny, powinni wykonywać swą pracę także poza normalnymi godzinami urzędowania, nie oczekując szczególnej rekompensaty.

Jakkolwiek w ocenie Trybunału większa dyspozycyjność pracowników samorządowych i ich ograniczone prawo do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych jest zrekompensowane wieloma rozwiązaniami korzystniejszymi dla tych pracowników od regulacji kodeksowych, w szczególności silniejszą stabilizacją stosunku pracy, gwarancją regularnej wypłaty wynagrodzenia, a także  korzystniejszą regulacją niektórych świadczeń, np. dodatku za wieloletnią pracę, nagrody jubileuszowej, odpraw.

Trybunał zwrócił również uwagę, że zakwestionowany art. 42 ust. 4 Ustawy daje  pracownikowi samorządowemu realny wybór co do sposobu rekompensaty wykonywanej przez niego pracy w godzinach nadliczbowych: wynagrodzenie bez dodatku, albo czas wolny w takim samym wymiarze co liczba przepracowanych godzin nadliczbowych. Natomiast według art. 151¹ i art. 151² kp, o sposobie rekompensaty pracy w godzinach nadliczbowych decyduje w istocie pracodawca: albo wypłaca pracownikowi wynagrodzenie z dodatkiem 50% bądź 100% albo udziela mu czasu wolnego w tym samym wymiarze (jeżeli udzielenie czasu wolnego następuje na pisemny wniosek pracownika) bądź w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych (jeżeli udziela czasu wolnego z własnej inicjatywy). Trybunał podniósł, że obecnie w praktyce pracodawcy podlegający kodeksowi pracy najczęściej rekompensują pracę w godzinach nadliczbowych czasem wolnym, mimo, że większość pracowników preferowałaby dodatkowe wynagrodzenie. Uzasadniając zgodność zakwestionowanego przepisu z art. 32 ust. 1 konstytucji, Trybunał podkreślił również to, że zaskarżony przepis nie wyłącza prawa do rekompensaty za pracę wykonaną w godzinach nadliczbowych pracowników na kierowniczych stanowiskach, jak czyni to art. 151⁴ k.p, który stanowi, że pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych.

Podkreślić należy, że wyrok TK dotyczy tylko pracowników samorządowych zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy. Z argumentacji Trybunału możnabyłoby wywodzić, że podobne zasady odnosić się będą do wszystkich pracowników samorządowych.

Trybunał  odwołał się jednak również do ustaleń Komitetu Niezależnych Ekspertów, który dokonuje oceny sposobu wykonania przyjętych przez umawiające się państwa, zobowiązań wynikających z Europejskiej Karty Społecznej. Komitet ten stwierdził, że nie jest dopuszczalne pozbawienie dodatku wszystkich pracowników sektora publicznego, a jedynie „wysokich funkcjonariuszy publicznych” , z uwagi na ich wysokie wynagrodzenie.

Wydaje się więc, że kwestia dodatku do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych pracowników samorządowych, nie zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy pozostaje więc nadal otwarta, co do ich zgodności z Konstytucją i Europejską Kartą Społeczną.

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj