W ocenie sądów administracyjnych opłata za odpady komunalne może być uiszczana „z góry”.

Z góry czy z dołu?

Wśród szeregu wątpliwości związanych z wdrożeniem nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi nieustannie podnoszona jest kwestia terminów, w jakich powinna być uiszczana opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Gminy musiały rozstrzygnąć, czy opłata ta ma być uiszczana „z góry”, a więc na początku okresu, w którym świadczona jest usługa odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych, czy też „z dołu” dopiero po zakończeniu tego okresu.

W szeregu wypadków, organy nadzoru kwestionowały pierwszy z możliwych wariantów wskazując, iż opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi winna być uiszczana dopiero po zakończeniu okresu, w którym świadczona jest przez gminę lub związek „usługa” odbioru odpadów komunalnych. Jednocześnie od decyzji poszczególnych rad gmin / zgromadzeń związku zależało, czy płatność ta będzie wnoszona w terminach miesięcznych, dwumiesięcznych, czy też kwartalnych.

Z perspektywy Łodzi

W przedmiotowej kwestii głos zabrały także sądy administracyjne.

Prawomocnym wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 14 maja 2013 roku (sygn. II SA/Łd 218/13) uchylono rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Łódzkiego, który zakwestionował jedną z uchwał rad gmin w sprawie terminu, częstotliwości i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. W uchwale tej zobowiązano właścicieli nieruchomości do wnoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi za jeden miesiąc, w terminie do dnia 15-go każdego miesiąca, z możliwością zapłaty z góry za kolejne miesiące danego roku. W ocenie organu nadzoru (kwestią odrębną pozostaje określenie właściwości Wojewody w przedmiotowej sprawie, do czego niestety nie odniósł się WSA w Łodzi – patrz szerzej: Sporna właściwość organów nadzoru w sprawach uchwał śmieciowych) tego typu rozwiązanie było sprzeczne z art. 6i pkt 1 i 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Wojewoda wywodził, iż „zarówno stwierdzenie dotyczące zamieszkiwania mieszkańca, jak też stwierdzenie faktu powstania odpadów na nieruchomości, na której nie zamieszkują mieszkańcy jest możliwe dopiero po upływie miesiąca”. To z kolei doprowadziło organ nadzoru do wniosku, iż „ustawodawca nie upoważnił gminy do pobierania tej opłaty „z góry”, tj. zaliczkowo”.

Powyższy sposób interpretacji został zakwestionowany przez WSA w Łodzi „regulacja zawarta w art. 6i ustawy określa, iż obowiązek ponoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi powstaje za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości zamieszkuje mieszkaniec lub za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości powstały odpady komunalne i nie wskazuje ona na brak możliwości dokonania tej opłaty do 15-go każdego miesiąca, a także - w ocenie Sądu - nie rodzi to negatywnych skutków dla zobowiązanych do zapłaty. Natomiast stworzenie możliwości, a nie obowiązku, dokonania opłaty z góry za kolejne miesiące danego roku może być wręcz udogodnieniem dla części mieszkańców gminy”.

Przedmiotowy wyrok został zaskarżony do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który jednakże wyrokiem z dnia 27 września 2013 roku (sygn. II OSK 1889/13) oddalił skargę kasacyjną.

Z perspektywy Białegostoku

Podobny sposób interpretacji analizowanych przepisów przedstawił Wojewódzki Sąd Administracyjny w nieprawomocnym wyroku z dnia 12 września 2013 roku (sygn. I SA/Bk 341/13). Sąd kontrolował rozstrzygnięcie nadzorcze Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku, która zakwestionowała uchwałę w sprawie wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. W deklaracji wskazano, iż przy kwartalnej częstotliwości uiszczania opłat płatność winna nastąpić do 20 dnia każdego pierwszego miesiąca kwartału. W ocenie RIO oznaczało to, że za dwa miesiące kwartału opłata uiszczana jest z „góry”. Tym samym właściciel nieruchomości zobligowany został do uiszczenia opłaty, mimo iż nie zaszły jeszcze ustawowe przesłanki powodujące powstanie zobowiązania.

WSA w Białymstoku, akceptując właściwość RIO w przedmiotowej sprawie, nie zgodził się z przedstawioną interpretacją przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. W ocenie Sądu nie ma wątpliwości, że pojęcie „termin uiszczania opłaty” nie jest tożsamy z pojęciem „obowiązek ponoszenia opłat” zawartym w art. 6i tej ustawy. Sąd podkreślił, iż opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie jest rodzajem świadczenia wzajemnego, jaką ponosi właściciel nieruchomości w zamian za wykonywaną przez gminę usługę odbioru zagospodarowania odpadów, lecz publicznoprawnym, przymusowym i bezzwrotnym świadczeniem pieniężnym na rzecz gminy, na której ciąży ustawowy obowiązek wykonania zadań określonych ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. W konsekwencji, w ocenie Sądu wynikający z deklaracji termin częstotliwości i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi mógł zostać określony z góry do 20 pierwszego miesiąca kwartału.

Trudności pozostają

Analizowane orzeczenia z pewnością nie kończą dyskusji w omawianym zakresie. Nie sposób wykluczyć, iż wobec niejednoznacznych przepisów w kolejnych orzeczeniach sądy administracyjne zajmować będą odmienne stanowiska w przedmiotowej kwestii. Odrębnym zagadnieniem pozostaje konieczność rozliczenia nadpłat, które mogą powstawać w przypadku uiszczania opłaty „z doły”, zwłaszcza w kwartalnych okresach rozliczeniowych. Tego typu sytuacje dodatkowo komplikują funkcjonowanie gminnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi.

Uiszczanie opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi „z góry” miało pozwolić gminom na pozyskanie środków, z których następnie finansowany będzie odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych. Gminy obawiały się bowiem, iż przy odmiennym modelu rozliczeń będą musiały z własnych środków „zaliczkować” funkcjonowanie systemu. Problem ten może być skutecznie rozwiązany przez odpowiednie ukształtowanie rozliczeń z operatorem świadczącym usługi na rzecz gminy lub związku bez konieczności wprowadzania „ryzykownych” rozwiązań związanych z uiszczaniem opłaty „z góry”.

Jeśli interesuje Cię ta tematyka i potrzebujesz wsparcia merytorycznego, czytaj dalej.