Jednostki samorządowe mogą stosować „elastyczne rozkłady czasu pracy”, gdyż przepisy ustawy o pracownikach samorządowych w kwestiach nieuregulowanych odsyłają do Kodeksu pracy.

Z dniem 23 sierpnia 2013 r. weszła w życie szeroko komentowana ustawa o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o związkach zawodowych¹, regulująca możliwość wprowadzenia ruchomego czasu pracy,, wydłużenia okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy, „odpracowania” prywatnych wyjść pracownika w czasie pracy oraz zmieniająca zasady ustalania rozkładów (harmonogramów) czasu pracy.

Modele ruchomego czasu pracy

Uprzednio ustalenie ruchomego czasu pracy w zakładzie pracy było możliwe, ze względu na postanowienia ustawy o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców², po spełnieniu przesłanek określonych w tej ustawie. W obecnym stanie prawnym komentowany rozkład czasu pracy regulują przepisy Kodeksu pracy³.

Istnieje możliwość uregulowania ruchomego czasu pracy na dwa sposoby:

- rozkład czasu pracy może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy dla pracowników w różnych dniach pracy, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy.

PRZYKŁAD: ustalenie, że pracownik w poniedziałki, środy i piątki pracuje od 8:00 do 16:00, a we wtorki i czwartki od 12:00 do 20:00

lub

- rozkład czasu pracy może  przewidywać przedział czasu, w którym to pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który zgodnie z tym rozkładem jest dla pracownika dniem pracy.

PRZYKŁAD: ustalenie, że pracownicy powinni rozpocząć pracę pomiędzy godziną 6:00 a 10:00 i przepracować kolejne 8 godzin.

Upraszczając, wykonywanie pracy według zasad ruchomego czasu pracy polega na tym, że pracownik zobowiązany jest do przepracowania 8 godzin w ciągu dnia, niezależnie od godziny rozpoczęcia pracy. Przy czym ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.

Ruchomy czas pracy nie może jednak naruszać prawa pracownika do odpoczynku wynikającego z przepisów Kodeksu pracy, tj. 11 godzin odpoczynku w każdej dobie, bez przerwy i 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego.

Jednostki samorządowe również mogą stosować elastyczne rozkłady czasu pracy, gdyż przepisy ustawy o pracownikach samorządowych⁴ w kwestiach nieuregulowanych odsyłają do Kodeksu pracy.

Decyzja o wprowadzeniu ruchomego czasu pracy powinna pozytywnie wpłynąć na wypełnienie celu publicznego w postaci dogodnego dostępu do załatwiania spraw przez obywateli, w tym zapewnianie ciągłości obsługi klientów. Jednostki samorządowe przy wprowadzeniu elastycznych rozkładów czasu pracy powinny uwzględnić zróżnicowany charakter zadań wykonywany przez te jednostki, określając rozkład czasu pracy przewidziany dla danego stanowiska lub danej grupy pracowników.

Sposób wprowadzenia ruchomego czasu pracy

Zgodnie z ustawą o pracownikach samorządowych, system czasu pracy stosowany w danej jednostce samorządowej powinien zostać ustalony w regulaminie pracy, który określa porządek wewnętrzny i rozkład czasu pracy, przy czym ustalając godziny urzędowania, należy mieć na uwadze, iż musi się to odbyć w sposób zapewniający obywatelom załatwianie spraw w dogodnym dla nich czasie. Natomiast zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, regulamin pracy oraz jego zmiany muszą być uzgodnione przez pracodawcę z zakładową organizacją związkową⁵. Regulamin pracy wchodzi w życie po upływie dwóch tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy.

Przepisy ustawy o pracownikach samorządowych stanowią lex specialis względem przepisów Kodeksu pracy. W związku z powyższym, niezależnie od konieczności zmiany regulaminu pracy urzędu, nowe przepisy Kodeksu pracy stanowią, iż ustalenie ruchomego czasu pracy jest uzależnione od jego wprowadzenia w układzie zbiorowym pracy (jeżeli taki funkcjonuje u danego pracodawcy) lub od zawarcia porozumienia z zakładowymi organizacjami związkowymi albo jeżeli u pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe, od zawarcia porozumienia   z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy.

Ruchomy czas pracy może zostać wprowadzony również na wniosek pracownika, zarówno wówczas, gdy w ogóle nie wprowadzono w zakładzie pracy ruchomego czasu pracy, jaki i wówczas gdy taki wprowadzono, ale pracownik jest zainteresowany innym rozkładem godzin pracy. Udzielając jednak takiej zgody, w przypadku pracowników samorządowych, należy pamiętać, iż jest ona obwarowana interesem obywateli w powszechnym dostępie do załatwiania spraw.

Pozostałe zmiany

Dodatkowo nowe regulacje wprowadzą możliwość wydłużenia okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy w każdym systemie czasu pracy obowiązującym u danego pracodawcy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi, technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy, przy zachowaniu ogólnych zasad dotyczących ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.

Znowelizowane przepisy Kodeksu pracy dają również możliwość odpracowywania prywatnych wyjść pracowników w trakcie pracy, wskazując, że nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych czas odpracowania przez pracownika zwolnienia od pracy, udzielonego pracownikowi, na jego pisemny wniosek, w celu załatwienia spraw osobistych. Jednak także wówczas niezbędne jest zagwarantowanie pracownikowi dobowego i tygodniowego odpoczynku.

Przedstawione powyżej uregulowania dają szerokie możliwości stworzenia w jednostkach samorządowych elastycznego czasu pracy, który będzie uwzględniał zarówno potrzeby pracowników, jak i potrzeby obywateli w zakresie dogodnego dostępu do załatwiania spraw.