O popularności pomocy de minimis decydują proste reguły udzielania¹. O błędy jednak nietrudno. Podpowiadamy jak pomagać zgodnie z prawem.

Czym jest pomoc de minimis?

Zgodnie z art. 107 ust.1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej [dalej: TFUE], z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w Traktatach, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi.

Pomoc de minimis to taka pomoc, która ze względu na swą wysokość nie wpływa na handel między państwami członkowskimi i nie zakłóca ani nie grozi zakłóceniem konkurencji. Jako taka, nie jest zakazana przez art. 107 ust. 1 TFUE. Ogólne zasady przyznawania pomocy w ramach zasady de minimis ustala rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis.

Pomimo tego, że pomoc de minimis nie podlega takim rygorom formalnym jak pomoc publiczna, o której mowa w art. 107 ust. 1 TFUE, to niektóre zasady nią rządzące budzą wątpliwości interpretacyjne, co niejednokrotnie skutkuje nieprawidłowościami przy jej udzielaniu.

Przedsiębiorca, czyli kto?

Pomoc de minimis nie ma miejsca, jeśli wsparcie jest udzielane podmiotowi niebędącemu przedsiębiorcą. Błąd popełnią jednak ci, którzy, udzielając wsparcia, posiłkować się będą definicjami przedsiębiorcy sformułowanymi w prawie krajowym. Na gruncie prawa unijnego, a to właśnie prawo jest miarodajne dla oceny czy udzielamy pomocy de minimis, definicja przedsiębiorcy jest zdecydowanie szersza. Przedsiębiorca to każdy podmiot, który prowadzi działalność w zakresie oferowania towarów i usług na rynku.

Dlatego, na gruncie prawa unijnego, przedsiębiorcą jest np. rolnik czy podmiot prowadzący działalność kulturalną w rozumieniu ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, pomimo tego, że nie są przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.

Nieistotnym, przy kwalifikacji określonego podmiotu jako przedsiębiorcy jest czy prowadzona przez niego działalność jest nastawiona na zysk. Dlatego nawet stowarzyszenie, które całość swoich dochodów z działalności gospodarczej przeznacza na działalność statutową, na gruncie prawa pomocy publicznej będzie zakwalifikowane jako przedsiębiorca.

Pomoc nie dla przedsiębiorców w trudnej sytuacji

Pomoc de minimis nie może zostać udzielona przedsiębiorcy znajdującemu się w trudnej sytuacji. Przyjmuje się, że chodzi tu o podmioty spełniające kryteria określone dla „przedsiębiorstw zagrożonych” w rozumieniu art. 9 Komunikatu Komisji: Wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw (2004/C 244/02) [dalej: Wytyczne].

Wytyczne definiują przedsiębiorstwo zagrożone jako takie, które ani przy pomocy środków własnych ani środków, które mogłoby uzyskać od właścicieli / akcjonariuszy lub wierzycieli, nie jest w stanie powstrzymać strat, które bez zewnętrznej interwencji władz publicznych z dużym prawdopodobieństwem („prawie na pewno”) doprowadzą przedsiębiorstwo do zniknięcia z rynku w perspektywie krótko- lub średnioterminowej. 

Dla celów Wytycznych w art. 10 przyjęto, że:

1. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest przedsiębiorstwem zagrożonym, jeśli połowa zarejestrowanego kapitału spółki została utracona, w tym ponad jedna czwarta tego kapitału w okresie poprzedzających 12 miesięcy;
2. spółka osobowa jest zagrożona, jeśli połowa jej kapitału wg sprawozdania finansowego została utracona, w tym ponad jedna czwarta w okresie poprzedzających 12 miesięcy;
3. każda spółka, niezależnie od jej rodzaju, jest zagrożona, jeśli spełnia według prawa krajowego kryteria w zakresie podlegania zbiorowej procedurze upadłościowej (na gruncie prawa polskiego dotyczy to również postępowania naprawczego).

Nawet, jeśli nie zachodzi żadna z ww. przesłanek, przedsiębiorstwo może zostać uznane za zagrożone, jeżeli spełnia tzw. „kryteria miękkie” określone w art. 11 Wytycznych, a mianowicie w szczególności, gdy występują typowe oznaki, takie jak rosnące straty, malejący obrót, zwiększenie się zapasów, nadwyżki produkcji, zmniejszający się przepływ środków finansowych, rosnące zadłużenie, rosnące kwoty odsetek i zmniejszająca się lub zerowa wartość aktywów netto. Podmiot udzielający wsparcia de minimis musi każdorazowo stwierdzić czy ww. symptomy świadczą o przejściowych jedynie trudnościach przedsiębiorstwa (pomoc de minimis jest w tym wypadku możliwa) czy są symptomami trudności, które publicznych z dużym prawdopodobieństwem („prawie na pewno”) doprowadzą przedsiębiorstwo do zniknięcia z rynku w perspektywie krótko- lub średnioterminowej (zakaz udzielenia pomocy de minimis).

O ile nie stanowi problemu zbadanie czy przedsiębiorca spełnia określone w art. 10 Wytycznych tzw. „twarde kryteria”, o tyle analiza tzw. „kryteriów miękkich” może w praktyce stwarzać i stwarza istotne trudności. Problem został dostrzeżony przez Komisję, która w projekcie nowego Rozporządzenia w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis, zaproponowała, aby dla zagwarantowania pewności prawa ustanowić wyraźne kryteria, które nie wymagają przeprowadzenia oceny wszystkich szczegółowych aspektów sytuacji przedsiębiorstwa w celu ustalenia czy znajduje się ono w trudnej sytuacji. Z najnowszym projektem rozporządzenia można zapoznać się klikając TUTAJ.

1 Zgodnie z opracowaniem UOKiK pt. Raport o pomocy de minimis w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2011 r., Warszawa grudzień 2012 r. w 2011 r. pomocy de minimis udzieliło aż 1514 gmin.